رواج میوه‌های خارجی و مکعبی در بازار

گزارش روزنامه «شرق» از بازار«شب یلدا»

هوا تاریک شده است و سوز سرما روی پوست صورتت احساس می‌شود. نوازنده‌های خیابانی پرشورتر و شادتر از همیشه می‌نوازند؛ نوازنده‌هایی که به خیابان‌گردها شباهتی ندارند. جنب‌وجوش خاصی در بازار تجریش دیده می‌شود. میوه‌فروشی‌هایی که تا دیروز با خیال آسوده از کنارشان عبور می‌کردی حالا چند کارگر به استخدام خود درآورده‌اند تا تبلیغات خیابانی راه بیندازند و جلوی عابران را بگیرند و بازارگرمی کنند. بعضی آجیل‌فروش‌ها در گوشه مغازه خود بار هندوانه و انار خالی کرده‌اند و ساندویچی‌ها و حتی فروشگاه‌های گوشت‌ومرغ چند کیسه بزرگ خشکبار جلوی ویترین خود چیده‌اند و قیمت گذاشته‌اند. چیزی تا شب یلدا نمانده است و این را از رفت و آمدهای پرتب‌وتاب مردم می‌شود فهمید. مردمی که برای خرید به بازار تجریش آمده‌اند هم از طبقه متوسط هس`تند که با کیسه‌های بزرگ خرید به سمت مترو یا ایستگاه‌های اتوبوس می‌روند و هم از طبقه مرفه. پولدارترها شاسی‌بلندهای خود را روبه‌روی مغازه‌ها پارک کرده‌اند و خریدهایشان را یکی‌یکی به خودرویشان انتقال می‌دهند. در این میان بازار میوه‌فروش‌ها گرم‌تر از بقیه به نظر می‌رسد. اینجا انواع و اقسام میوه‌های خارجی و عجیب و غریب و هندوانه‌های متفاوت به چشم می‌آید. از میوه کاکتوس کیلویی هشت‌هزارتومانی و پامالوی دانه‌ای 15‌هزارتومانی گرفته تا «کامکوات» و «شاه بلوط» و «آووکادو» و... میوه‌فروش‌ها در مورد میوه‌های عجیب و غریب وسواس خاصی دارند و اجازه نمی‌دهند آنها را مزه مزه یا حتی لمس کنی. آنها در پاسخ به پرسش‌های مشتریانی که مشتاقند طعم و مزه میوه جدید را بچشند یک جمله می‌گویند: برای تجربه‌اش باید پول بدهی و بخری!
البته بازار خرید میوه‌های عجیب‌وغریب هم پررونق به نظر می‌رسد نه فقط برای آنهایی که می‌خواهند یک طعم جدید را تجربه کنند بلکه مشتری‌های پولدارتر نیز می‌خواهند خرید لوکس‌تری برای شب یلدایشان داشته باشند. میوه‌فروش‌های تجریش هندوانه‌های ویژه برای مشتریان ویژه عرضه می‌کنند. هندوانه‌های مکعبی‌شکل و هندوانه‌های زرد که در بسته‌بندی‌های توری‌شکل قیمت خورده‌اند و دانه‌ای به فروش می‌رسند. قیمت‌ها بسته به وزن هندوانه اندکی با هم تفاوت دارد اما قیمت معمول این هندوانه‌های ویژه 30‌هزارتومان است. از یکی از میوه‌فروشانی که مغازه‌اش کمی بالاتر و در نزدیکی میدان قدس قرار دارد می‌پرسم هندوانه‌های ویژه‌شان از کجا می‌آید؟ وارداتی است؟ ... او پاسخ می‌دهد: «نه تولید کشور خودمان است، هندوانه‌های زرد را به میناب سفارش می‌دهیم و هندوانه‌های مکعبی از جیرفت می‌آیند.»
مرضیه محمودی کارشناس کشاورزی درباره این هندوانه‌ها می‌گوید: «هندوانه‌های مکعبی را 10سال پیش و برای اولین بار ژاپنی‌ها تولید کردند و روش تهیه آن این است که میوه را قبل از رشد کامل در قالب می‌گذارند تا با رسیدن شکل قالب را به خود بگیرد و هدف از تولید این نوع هندوانه‌ها حمل‌ونقل ساده‌تر برای صادرات میوه بوده است که البته به دلیل شکل متفاوتش مشتری‌پسند هم از آب درآمده است و این را هم بگویم که هندوانه در بازار شرق دور یک میوه اشرافی به شمار می‌آید و مشتریان پروپا قرصی دارد و در بازار آنها تا کیلویی 15دلار، معادل قیمت یک کیلوگرم گوشت قرمز به فروش می‌رسد.»
او درباره هندوانه‌های زرد هم تاکید می‌کند: «بیش از 50نوع هندوانه در دنیا وجود دارد و برخلاف تصور خیلی‌ها هندوانه زرد هندوانه اصلاح نژادشده نیست و این هندوانه‌ها که فاقد ماده لیکوپن هستند به نوعی اجداد هندوانه‌های امروزی به شمار می‌آیند. هندوانه‌های زرد در طول تاریخ جهش ژنی داشته‌اند و با تولید ماه لیکوپن به تدریج به رنگ قرمز درآمده‌اند.»
هندوانه‌های آرژانتینی یا همان هندوانه راه‌راه و هندوانه‌های سبز بیضی‌شکل که کاسب‌ها به آن هندوانه کشیده می‌گویند نیز در گوشه و کنار بازار تجریش به وفور به چشم می‌آیند. با آنکه حسین مهاجران، رییس اتحادیه میوه‌وتره‌بار تهران چند روز پیش گفته است هندوانه با نرخ 400 تا 800تومان در بازار تهران عرضه می‌شود و خرده‌فروش‌ها می‌توانند حداکثر با 30درصد سود اضافه بفروشند اما هندوانه‌فروش‌های تجریش هندوانه‌های‌شان را به کمتر از کیلویی هزارو500 تا دوهزارتومان نمی‌فروشند. آنها در واکنش به گرانی نرخ هندوانه ادعا می‌کنند که هندوانه‌های میادین میوه‌وتره‌بار هندوانه‌های کهنه و انباری هستند که میوه از درون، انسجام بافتش را از دست داده است اما آنها هندوانه‌های تازه عرضه می‌کنند. بارهای هندوانه از شهرهای جنوبی و گرمسیرتر مثل بوشهر و بندرعباس و کرمان و شیراز رسیده و مرغوب‌ترین انار بازار تهران هم انارهای فارس است. هر کیلوگرم انار نی‌ریز فارس در بازار تهران پنج تا شش‌هزارتومان عرضه می‌شود و مشخصه ظاهری آن، انارهای بسیار بزرگی است که پوست قرمز روشن دارند. میوه‌های پرطرفدار دیگر مثل سیب، نارنگی، پرتقال، موز و خیار هم در بازار خرده‌فروش‌ها برخلاف نرخ‌های اعلام‌شده اتحادیه میوه‌وتره‌بار تا دو، سه برابر قیمت میوه‌های میادین به فروش می‌رسد. این در حالی است که همین اتحادیه اعلام کرده بود که امسال تولید مرکبات به دوبرابر سال گذشته رسیده و با وجود کاهش 30درصدی تولید سیب به دلیل سرمازدگی، میوه برای شب یلدا به اندازه کافی و حتی بیشتر وجود دارد و نه‌تنها افزایش نرخ میوه توجیه ندارد که انتظار کاهش قیمت نسبت به سال گذشته هم وجود دارد اما این کاهش قیمت‌ها گویا تنها در ادعاهای خبری مسوولان و اصناف وجود داشته است و بازار به راحتی حاضر نیست با آن کنار بیاید. میوه‌فروشان تجریش سیب را به کیلویی پنج تا شش‌هزارتومان، پرتقال را سه‌هزارو800 تا چهارهزارتومان، نارنگی را سه‌هزارو200 تا سه‌هزارو500، موز را سه تا چهارهزار تومان و خیار را سه تا سه‌هزارو800تومان عرضه می‌کنند. آنها درباره تفاوت قیمت‌ها نسبت به پارسال می‌گویند قیمت میوه هیچ تغییری نسبت به پارسال نداشته است و در بعضی میوه‌ها مثل موز یا مرکبات، آنقدر کاهش قیمت کم و نامحسوس بوده است که عملا لحاظ نشده است. همچنین درباره پیش‌بینی تغییرات قیمتی میوه تا خود شب یلدا هم اعتراف می‌کنند قیمت اقلام پرمصرف مثل هندوانه و انار و میوه‌هایی مثل سیب و پرتقال و خیار و موز، در شب یلدا که یکی از زمان‌های پیک و پرتقاضای میوه‌فروشی‌هاست نرخ‌ها 30 تا 40درصد بالا می‌کشد.
یکی از میوه‌فروشان که خود را ابراهیمی معرفی می‌کند به نکته دیگری هم اشاره می‌کند: «تجربه کاسب‌ها نشان داده است که مردم از هرچیز که صرف‌نظر کنند از خورد و خوراک کمتر چشم‌پوشی می‌کنند و به‌همین‌دلیل میوه‌فروشان با اطمینان از این مورد و اینکه می‌دانند در شب یلدا احتمال نفروختن بار میوه بسیار ضعیف است تا حد کشش و سقفی که تجربی به دست آورده‌اند نرخ میوه را بالا می‌کشند.»
او درباره میزان تقاضای میوه در یلدای امسال نسبت به سال گذشته هم اعتقاد دارد: تفاوت خاصی نداشته است و بازار میوه، تقاضای مورد انتظار خود را داشته است. گفتنی است در بازار میوه شب یلدا آناناس هم طرفداران خاص خود را دارد و این میوه وارداتی این روزها به وفور در میوه‌فروشی‌ها به چشم می‌خورد که گاه به‌صورت تک‌فروشی و گاه کیلویی عرضه می‌شود. هر عدد آناناس در بازار تهران در آستانه شب یلدا بین 20 تا 30‌هزارتومان قیمت دارد و این میوه به‌صورت کیلویی با نرخ 14 تا 17‌هزارتومان به فروش می‌رسد. اما برخلاف بازار میوه‌فروش‌ها، بازار آجیل‌فروش‌ها سوت‌وکور است. یکی از آجیل‌فروش‌های بازار تجریش دراین‌باره می‌گوید: «با آنکه عرف معمول این بود که مردم آجیل‌وخشکبار مورد نیاز خود را به دلیل فسادناپذیری آن نسبت به میوه و شیرینی چند روز قبل از شب یلدا تهیه کنند تا گرفتار بازار پرتقاضا و گرانی بیش از حد این اقلام در شب یلدا نشوند اما امسال آجیل‌وخشکبار متقاضیان بسیار کمی داشته و مردم خیلی کمتر برای خرید شب یلدا آمده‌اند.» این خشکبارفروش درباره تغییرات نرخ بازار خشکبار نسبت به سال گذشته معتقد است: «کاهش قیمت داشته‌ایم مثلا پسته کیلویی دو تا سه‌هزارتومان کاهش قیمت داشته اما با این میزان کاهش قیمت، باز هم نمی‌شود گفت آجیل ارزان‌شده و آجیل‌وخشکبار همچنان قیمت بالایی دارند و به‌طور طبیعی متقاضیان کمتر.»
اقلام خشکباری تشکیل‌دهنده آجیل شب یلدا هرکدام به‌صورت جداگانه و به‌طور متوسط کیلویی 30 تا 45‌هزارتومان قیمت دارد که گرانترین این اقلام، پسته اکبری است که کیلویی 45‌هزارتومان به فروش می‌رسد و ارزان‌ترین آنها کشمش است که پایین‌ترین کیفیت آن کیلویی شش تا هفت‌هزارتومان به فروش می‌رسد. در آجیل شب یلدا که آجیل شیرین هم خطاب می‌شود علاوه بر اقلام مشترک تمامی انواع آجیل مانند پسته و فندق و بادام و... اقلام دیگری مثل کشمش، گردو، خرما، انجیر، برگه زردآلو و باسلوق نیز وجود دارد که برگه زردآلو کیلویی هشت تا 15‌هزارتومان، مغز گردو کیلویی 45 تا 60‌هزارتومان، انجیر 25 تا 40‌هزارتومان و باسلوق کیلویی 12 تا 15‌هزارتومان به فروش می‌رسد.
قیمت هرکیلوگرم آجیل مخلوط شب یلدا در بازار تهران از 30‌هزارتومان تا 70‌هزارتومان متغیر است و جالب است که بدانید تفاوت نرخ این آجیل تنها به کیفیت آن بستگی ندارد و به منطقه عرضه آجیل نیز مربوط می‌شود. به‌طوری‌که قیمت هر کیلوگرم آجیل فوق‌ممتاز و مرغوب شب یلدا در خیابان آذربایجان، منطقه 10تهران، با نرخ 32 تا 35‌هزارتومان به فروش می‌رسد و آجیل کهنه درجه چند با ظاهر بسیار نامطلوب در حوالی میدان قدس با نرخ 35 تا 45‌هزارتومان فروخته می‌شود.
این شاید به آن دلیل باشد که آجیل‌وخشکبار در بازار ایران نرخ مصوب ندارد و قیمت آن را میزان تولید، واردات، صادرات و عرضه و تقاضای بازار مشخص می‌کند. با وجود این، شماری از تولیدکنندگان آجیل‌وخشکبار در آستانه شب یلدا اعلام کردند که تولید خشکبار امسال کاهش پیدا کرده است در صورتی که رییس اتحادیه خشکبار ایران با رد این ادعا گفته بود تولیدکنندگان این موضوع را برای بالابردن قیمت‌ها مطرح می‌کنند و تولید آجیل‌وخشکبار امسال هیچ‌گونه کاهشی نداشته است. مصطفی احمدی همچنین اضافه کرده است که قیمت آجیل‌وخشکبار در بازار داخلی نباید بیشتر از نرخ صادراتی آن باشد و در حال حاضر نرخ صادراتی آجیل در بازارهای جهانی به‌طور میانگین حدود 30‌هزارتومان است. گفتنی است اقلام آجیل‌وخشکبار موجود در بازار ایران به‌صورت عمده تولید داخلی به شمار می‌آیند و به‌جز انواع بادام که تولید آن در کشور به میزان کافی انجام نمی‌شود سایر اقلام آجیل‌وخشکبار بازار ایران از داخل کشور تامین می‌شود. انواع بادام موجود در آجیل‌وخشکبار از کشورهایی نظیر هند و پاکستان وارد می‌شود. در آستانه شب‌یلدا سری هم زده‌ایم به شیرینی‌فروشی‌ها تا ببینیم آنجا چه می‌گذرد؟ کیک‌های انار و هندوانه کالای ویژه شیرینی‌فروش‌ها برای شب‌ یلداست. این کیک‌ها که در اندازه‌های متوسط 5/1تا سه‌کیلوگرمی تهیه شده‌اند با انواع طرح‌های فانتزی از هندوانه و انار پشت ویترین قنادی‌های شهر به‌چشم می‌خورند. یکی از قنادی‌های بزرگ واقع در منطقه شریعتی تهران درباره این کیک‌ها می‌گوید: پخت و عرضه این نوع کیک‌ها چندسالی است که در میان قنادان پایتخت باب شده است و استقبال هم از آنها به‌شدت بالاست به‌طوری که در شب‌یلدا تمام کیک‌های انار و هندوانه عرضه‌شده به فروش می‌رسد. و ادامه می‌دهد: البته بعضی از این کیک‌ها را از قبل سفارش گرفته‌ایم و بقیه را با پیش‌بینی بازار شب‌یلدا پخته و کیلویی 15 تا 20هزارتومان به فروش می‌رسانیم.
قنادان پایتخت می‌گویند در شب‌یلدا حجم مشتری‌هایشان تا 10برابر می‌رسد و البته یکی از آنها به نکته جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: شاید قنادان سایر شهرستان‌ها تا این اندازه با استقبال مشتریان روبه‌رو نشوند اما تهرانی‌ها به شیرینی علاقه خاصی دارند و در سایر روزهای عادی سال نیز شیرینی‌فروشی‌ها را بی‌مشتری نمی‌گذارند. قیمت شیرینی در قنادی‌های سطح شهر تهران اما، شاید قابل توجه‌ترین نکته‌ای است که در بازار این صنف به‌چشم می‌آید. در حالی‌که محمد نصرتی رییس اتحادیه قنادان و شیرینی‌فروشان کشور اعلام کرده بود امسال تامین مواد اولیه مورد نیاز قنادها به سادگی و با نرخ‌های کمتری تامین شده است و انواع شیرینی بدون افزایش قیمت و با نرخ‌های مصوب اتحادیه عرضه می‌شود، نرخ‌های بازار شیرینی خلاف این ادعا را اثبات می‌کند و قنادان سطح شهر اقلام خود را با سه تا پنج‌برابر نرخ مصوب به فروش می‌رسانند. اتحادیه قنادان نرخ مصوب هر کیلوگرم شیرینی ‌تر و خامه‌ای را 10هزارو500 اعلام کرده بود، این بالاترین نرخ مصوب برای شیرینی به شمار می‌آید این درحالی است که در قنادی‌های سطح شهر به‌ندرت به شیرینی کیلویی 10هزارتومانی برخورد می‌کنی و قیمت یک‌کیلوگرم شیرینی‌ تر در شیرینی‌فروشی‌های سطح شهر بین 20 تا 35هزارتومان است البته این نرخ‌ها در زمان پیک فروش آنها در شب‌یلدا باز هم جابه‌جا خواهد شد و قنادان نهایت استفاده لازم را از این بازار خواهند برد.