آمارهای نگفته و ندانسته از رقم معتادان کل کشور

سایت کلمه: معضلات مختلف در کشور گوی سبقت را از هم ربوده اند. از بیکاری و تورم و فقر و گرانی گرفته تا اعتیاد. این مورد آخر اما در حالی با رشدی کم سابقه و بی نظیر در کشورمان یکه تازی می کند که دولت با وجود هشدارها و نگرانی های فراوان نسبت به رشد لجام گسیخته آن، نه تنها آمار دقیقی از تعداد معتادان کشور و میزان رشد آن ندارد، بلکه اخیرا خبر داده که تازه می خواهد تحقیقات خود را در این مورد آغاز کند.

مدیرکل سلامت روان وزارت بهداشت اخیرا به خبرگزاری فارس گفته است ” آخرین آمار شیوع اعتیاد در کشور مربوط به سال ۸۶ است که وجود یک میلیون و ۲۰۰ هزار معتاد را اعلام کرده است و در این خصوص دولت هیچ تلاشی برای به روز کردن آمار جدید در این حوزه نکرده است.

ادعای دولت مبنی بر وجود یک میلیون و ۲۰۰ هزار معتاد دائم‌المصرف و همچنین ۴۰۰ هزار معتاد هروئین در کشور، مورد انکار بسیاری از کارشناسان است و انها رقم های به مراتب بالاتری را در این باره اعلام می کنند. رقم هایی که بر اساس برآوردهای مختلف از سه میلیون نفر هم فراتر می رود.

اما لااقل ۶ سال است که دولت هیچ آمار و اعداد جدیدی را در این باره اعلام نکرده و همین آمار یک میلیون و ۲۰۰ هزاری را دست نخورده و بدون افزایش باقی گذاشته و با وجود رشد جمعیت هنوز هم تنها آمار مورد استناد مسوولان در حوزه های مختلف بهداشت و انتظامی و قضایی در تمام این سالها بوده است.

به گفته عباسعلی ناصحی در مورد آمار دقیق از میزان سوء‌ مصرف مواد روانگردان هم آماری موجود نیست و اطلاعاتی هم اعلام می شود از مشاهداتی که در مراکز درمانی، انتظامی و پزشکی قانونی به دست آمده است.

این اهمال خواسته یا ناخواسته در این حوزه در حالی است که مسوولان دائم در صحبت های خود از تلاش برای مبارزه با مواد مخدر و ساماندهی این معضل اجتماعی سخن می گویند، اما معلوم نیست در حالی که آمار دقیق و مشخصی در هیچ یک از شاخص های مختلف از این معضل وجود ندارد و یا اعلام نمی شود، برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها در این زمینه بر چه مبنایی صورت می گیرد و اساسا به چه سمتی می رود که حتی در مورد نتایج این اقدامات هم گزارشی اعلام نشده است.

سالانه بیش از ۲۰۰ هزار تماس با خط تلفن ملی مشاوره اعتیاد

شیوع اعتیاد در ایران به قدری سرعت گرفته است که رییس سازمان بهزیستی نیز به عنوان یکی از مجموعه های دست اندرکار برای حل معضل با اعتراف به رشد آن هشدار داده است که درحال حاضر، کشور به شدت در معرض آسیب اعتیاد قرار دارد و کاهش سن اعتیاد در کشور نگران کننده است و اعتیاد خانه به خانه پیش می‌رود و باید گفت هیچ خانه ‌ای مصون از اعتیاد نیست.

پیشتر زمان دسترسی به مواد مخدر در شهرها کمتر از ۲۰ دقیقه تخمین زده شده بود که به طور قطع این عدد هم اکنون به حداقل زمان ممکن کاهش یافته است.

اما از اینها ملموس تر، آمار تماس ها با شماره تلفن ۰۹۶۲۸ است که به عنوان خط ملی مشاوره اعتیاد راه اندازی شده است. به گفته فرید براتی، مدیر دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، در سال گذشته ۲۰۶ هزار و ۵۴۴ تماس با خط ملی اعتیاد برقرار شده است که نشان از درگیر بودن حجم گسترده ای از خانواده ها با این معضل اجتماعی دارد.

به گفته این مقام دولتی، حدود ۷۰درصد تماس ها به پاسخ گویی منجر شده است. سوال درباره ماده مخدر شیشه علت۴۶درصد تماس‌ها با این خط را به خود اختصاص داده و تریاک با ۲۳درصد و کراک با ۱۵درصد در رده‌های بعدی قرار دارند. جالب اینجاست که ۸۳درصد تماس گیرندگان خود مصرف کننده مواد مخدر نبوده و تنها ۱۷ درصد تماس گیرندگان با این خط، مصرف کننده هستند.

کاهش سن اعتیاد در ایران

در میان این آمارهای قدیمی و با توجه به آنچه به شکل عینی در کشور شاهد آن هستیم، آنچه بیشتر موجب نگرانی است، رشد شیوع این بیماری در مراکز آموزشی نوجوانان و جوانان در کشور است. بر طبق یک تحقیق علمی که از سوی دانشگاه علوم پزشکی تهران صورت گرفته، مشخص شده است که بیش از ۷۰ درصد افرادی که در سنین جوانی به سمت اعتیاد می روند کسانی اند که در مراکز آموزشی، مدارس و دانشگاه ها مشغول به تحصیل هستند.

گرفتار شدن جوانان به اعتیاد اگرچه یک بیماری تلقی می شود اما این بیماری آنجا نشان دهنده ی واقعیت جمله ی این بلای خانمان سوز می شود که آمار طلاق در کشور را تحت تاثیر خود قرار می دهد. بر اساس آمار اعلام شده علت ثبت اکثر طلاق ها عامل اعتیاد بوده و ۶۸ درصد از طلاق ها به خاطر وابستگی یکی از زوجین به مواد مخدر اعلام شده است.

بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی مراکز تحقیقاتی، افزایش ۶۰ درصدی کارگاه های تولید مواد مخدر صنعتی علاوه بر آنکه موجب ارزانتر شدن این مواد در بین مصرف کنندگان شده باعث رشد ۳۰ درصدی مصرف کنندگان مواد مخدر صنعتی در ایران شده است و بر اساس گزارش های ستادهای بین المللی مبارزه با مواد مخدر، در حال حاضر ایران به عنوان قطب تولید مواد مخدر صنعتی در جهان شناخته شده است.

موضوع نگران کننده دیگر، کاهش سن اعتیاد در کشور است که البته در خصوص سن اعتیاد و تعداد دانش آموزان هم بین مسوولان اختلاف نظر وجود دارد و در این میان برخی مسوولان هم اصل مساله را انکار می کنند.

اوایل سال جاری بود که علی عباسپور، رییس کمیسیون آموزش وتحقیقات مجلس از آمار بالای جمعیت دانش آموزان در آستانه اعتیاد ، در کشور خبر داد و ضمن آن انتقاد کرد که ” اصلا مطالعه دقیقی در مورد آمار دانش‌آموزان معتاد انجام نشده است.”

دقیقا به علت همین بی برنامه گی و نبود مطالعه و درگیر شدن مسوولان در مسایل و اختلافات شخصی است که وقتی مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره هشدار برخی کارشناسان مبنی بر کاهش سن اعتیاد به زیر ۱۵ سال و صحت آن مورد سوال قرار می گیرد، به آمار ۶ سال قبل برای معضلی استناد می کند.

حمید صرامی، مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر، که افزایش دسترسی به مواد مخدر و همچنین ارزان شدن مواد را از دلایل رغبت برای مصرف مواد مخدر در بین جوانان و نوجوان ذکر کرده، اخیرا در مورد آمار آن افزوده است: تحقیق سال ۱۳۸۶ نشان داد که ۳/۲ درصد از افراد معتاد مصرف‌کننده مواد مخدر در کشور را نوجوانان تشکیل می‌دهند و با توجه به اینکه که بر اساس تعریف قانون در ایران افراد زیر ۲۰ سال نوجوان تلقی می‌شوند، این آمار برای همه دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی کشور «هشدار» محسوب می‌شود.

این در حالی است که سال گذشته ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرد: “نیم دهم درصد” از دانش‌آموزان سراسر این کشور مصرف‌کننده مواد مخدر هستند. با توجه به اینکه تعداد دانش آموزان در سال تحصیلی جاری بیش از ۱۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر اعلام شده است، آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر به معنای وجود بیش از ۶ هزار و ۳۰۰ معتاد در میان دانش آموزان است.

با این وجود علی عباسپور تهرانی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در مهرماه سال قبل نیز گفته بود که ۳۰ هزار دانش‌آموز مصرف کننده مواد مخدر در سراسر ایران وجود دارد. اما آموزش و پرورش این آمار را مستند ندانست و اعلام کرد هیچ مدرکی برای اثبات آن وجود ندارد.

مرگ روزانه ۱۰ نفر براساس مصرف مواد مخدر

اینها همه در حالی است که احمد شجاعی رئیس سازمان پزشکی قانونی اعلام کرده که از جمعیت ۷۰ میلیونی ایران، ۱۰ میلیون نفر به طور مستقیم با معضل اعتیاد دست به گریبان هستند.

هم چنین طبق گزارش این سازمان ، روزانه ۱۰ نفر ایرانی بر اثر مصرف مواد مخدر جان خود را از دست می‌دهند، این یعنی هر سال سه هزار و ۶۵۰ نفر تنها بر اثر سو مصرف مواد در کشور می میرند.

آمار پزشکی قانونی طی سال گذشته حکایت از آن داشت که تنها در هفت ماهه نخست، دو هزار و ۱۶۹ نفر بر اثر سوء مصرف مواد مخدر جان خود را از دست داده اند که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که آمار مرگ بر اثر مواد مخدر دو هزار و ۸۴ نفر بود، ۴ درصد افزایش داشته است. بر اساس این گزارش بیشترین مرگ های ناشی از سوءمصرف مواد در نیمه اول امسال با عدد ۵۹۵ نفر مربوط به استان تهران است و پس از آن استان اصفهان با ۲۲۸ و فارس با ۱۵۸ نفر در رتبه های بعدی قرار دارند. تعداد کل مرگ های ناشی از سوء مصرف مواد مخدر در سال ۱۳۸۹ سه هزار و ۶۵۶ نفر بوده است.

از سویی دیگر، بنابر اعلام دفتر “مبارزه با مواد مخدر و جرایم مرتبط” سازمان ملل متحد نیز، ایران دومین مصرف کننده مواد مخدر در جهان پس از افغانستان است. اما با این وجود در تمام این سال‌ها آنچه بیش از پیش جدی گرفته شده، نه تهیه و ارائه آمارهای دقیق و ادواری و نه ریشه‌یابی و کنترل و درمان بوده است. تنها اخباری که در این حوزه به چشم می خورد بازداشت و یا اعدام افرادی مرتبط با مواد مخدر است .

کمپ های مرگ آور

در این میان غیر از بازداشت و اعدام تنها مسیری که برای مقابله با رشد فزاینده اعتیاد طی این سالها صورت گرفت، ایجاد کمپ های ترک اعتیاد بود که سرانجام برخی از آنها ختم به مرگ و یا ابتلا به بیماریهای دیگری در میان افراد مبتلا به اعتیاد شد. موضوعی که صدای مجلسیان را هم در آورد که نسبت به این سهل انگاری هشدار دادند.

نایب رئیس فراکسیون مبارزه با دخانیات مجلس از جمله این افراد بود که با انتقاد از بی توجهی مسئولان وزارت بهداشت نسبت به مسئولیت شان در رابطه با کنترل کمپ های ترک اعتیاد اظهار داشته بود: هیچ توجیه‌ علمی برای کمپ‌های ترک اعتیاد مختلط وجود ندارد و حتی امکان انتقال بیماری‌های دیگر مثل ایدز نیز در این کمپ‌ها وجود دارد. فعالیت کمپ‌های ترک اعتیاد مختلط خلاف قانون و مقررات است. عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفته بود: این کار نه تنها ریشه کار تحقیقاتی و علمی و پژوهشی ندارد بلکه از لحاظ فرهنگی نیز کاری غلط وغیر اصولی است.

مرگ روزانه بیش از ۱۰ ایرانی بخاطر مصرف مواد مخدر، دستگیری حدود ۳۰ قاچاقچی مواد مخدر و معتاد در هر ساعت، کشف نزدیک به ۵۰ کیلوگرم انواع مواد مخدر در هر ساعت از سوی مامورین، وجود بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار معتاد دائم‌المصرف و ۴۰۰ هزار معتاد هروئین، آمار تکان دهنده ای است که البته به روز نشده و گواه بر این هزینه هایی است در کشور در سایه بی تدبیری مسوولان داده می شود.

با مطالعه این گزارش بهتر متوجه خواهیم شد که میرحسین چرا ادامه ی چنین روندی را برای کشور خطرناک دانسته بود، آنجا که می گفت: این یک پرسش اساسی است که با وجود ۳۰۰ میلیارد دلار درآمد کشور چرا چنین مشکلاتی را شاهد هستیم؛ به طوری که در هر استان که می روم عده ای از مردم دور من جمع می شوند و بسیاری از آنها آهسته زیر گوش من زمزمه می کنند، اعتیاد اعتیاد اعتیاد. حل این مشکلات اولویت چندم دولت است؟ بحث از مدیریت جهانی می کنیم؛ اما متوجه نیستیم که تاثیر ۲۵درصد تورم بر بیکاری، مشکلات اجتماعی و افزایش اعتیاد چقدر است. اگر متوجه این تاثیر بودیم در تمام ۲۴ ساعت شبانه روز به جای رفتن به این استان و آن استان، مشغول حل کردن این مشکلات می شدیم.

این جمله را شاید بارها دیده و خوانده باشیم. میرحسین موسوی آنگاه که در مورد علت حضور دوباره اش در عرصه سیاسی ایران اظهارداشت که: اینجانب صراحتا اعلام خطر می‌کنم که تداوم چنین رویه‌ای به آشفتگی‌های لاعلاج در نظام منجر می‌شود؛ یکی از برجسته ترین مشکلات کشور را افزایش اعتیاد دانسته و بارها در صحبت های خود بی توجهی مسئولان را نسبت به معضلات اجتماعی مورد نقد قرار داده بود.

موسوی آنگاه که این نقدها را در سخنانش مطرح می کرد در آینده نزدیک کشور این روزها را دیده بود که به مسئولین و مردم هشدار می داد. او می دانست ادامه چنین روندی یکی از آسیب هایش آن خواهد شد که شیوع بیماری اعتیاد در کشور سرعت گیرد و حاصل و نتیجه اش، این وضعیت دردناکی شود که این روزها در کوچه و خیابان شاهد آن هستیم.