شنبه، 1 آذر ماه 1404 = 22-11 2025
بازداشت پژوهشگران در ایران یادآور روزهای قبل از فروپاشی شوروی است
کمیتهٔ آزادی علمیِ انجمن مطالعات ایرانی (AIS-CAF) در نامه‌ای به مقامات حکومتی هشدار داده است که برخوردهای اخیر با پژوهشگران و محققان "آشکارا با انگیزه‌های سیاسی" انجام شده و "امنیت پژوهش و آزادی اندیشه را به‌شدت تهدید می‌کند".
در این نامه گفته شده است نیروهای امنیتی پرویز صداقت (پژوهشگر اقتصادی)، مهسا اسدالله‌نژاد (جامعه‌شناس) و شیرین کریمی (نویسنده و مترجم) را در خانه‌هایشان بازداشت و به زندان منتقل کرده‌اند.
محمد مالجو، اقتصاددان و هیمن رحیمی، پژوهشگر اقتصاد سیاسی نیز به‌طور مداوم برای بازجویی احضار شده‌اند. هر پنج نفر بر اساس فعالیت‌های علمی و انتقادی خود با اتهام "اقدام علیه امنیت ملی" روبه‌رو شده‌اند.
در بخشی از این نامه آمده است که با وجود آزادی صداقت، اسدالله‌نژاد و کریمی با قرار وثیقه در ۱۲ نوامبر، اتهامات طرح شده همچنان علیه آنان برقرار است.
کمیتهٔ آزادی علمی انجمن ایران پژوهی تاکید می‌کند که هدف قرار دادن پژوهشگران مستقل خارج از ساختار رسمی دانشگاه‌ها نشان‌دهنده "رویکرد محدودکننده و نگران‌کننده" دولت ایران نسبت به آزادی علمی است.
انجمن مطالعات ایرانی، که نهادی بین‌المللی و علمی است و از سال ۱۹۶۷ در حوزهٔ مطالعات مرتبط با ایران فعالیت می‌کند، اعلام کرده است: «این اقدامات نقض آشکار حقوق اولیه شهروندی و استقلال علمی است و آزادی علمی را به‌عنوان یک حق بنیادین تهدید می‌کند.»
این نهاد از مقامات جمهوری اسلامی خواسته است به تعهدات حقوقی ایران پایبند باشند؛ از جمله ماده ۲۶ اعلامیه جهانی حقوق بشر که بر حق دسترسی آزاد به آموزش و پژوهش تاکید دارد.
برخی تحلیل‌گران و ناظران سیاسی معتقدند که افزایش بازداشت پژوهشگران و فعالان مدنی در هفته‌های اخیر، صرفا اقدامی پراکنده یا امنیتی نیست، بلکه نشانه‌ای از رویکردی گسترده‌تر برای کنترل فضاهای فکری و جلوگیری از شکل‌گیری گفتمان‌های انتقادی در جامعه است.
English SummaryThe Academic Freedom Committee of the Iranian Studies Association (AIS-CAF) has warned government officials that recent actions against researchers are politically motivated and pose a severe threat to research security and freedom of thought. The letter notes that security forces have arrested economist Parviz Sedaghat, sociologist Mahsa Asadollahnajad, and writer Shirin Karimi at their homes.
Economist Mohammad Maljoo and political economy researcher Heyman Rahimi have faced repeated summons for questioning. All five individuals are charged with "acting against national security" due to their critical scholarly activities.
The letter emphasizes that targeting independent researchers outside official academic structures reflects the Iranian government's restrictive and concerning approach to academic freedom. The Iranian Studies Association, active since 1967, asserts these actions violate citizens' fundamental rights and threaten academic freedom as a basic right. They urge the Iranian authorities to uphold their legal commitments, including Article 26 of the Universal Declaration of Human Rights, which highlights the right to access education and research freely.
Analysts believe the increased detentions of researchers and civil society activists signal a broader strategy to control intellectual spaces and prevent critical discourse in society.
