کشف آتش و استفاده از آن یکی از بزرگترین دستاورد‌های بشر تا به امروز محسوب می‌شود، اما تاکنون تاریخ قابل اعتمادی برای این بزرگترین کشف بشر ارائه نشده است. با این همه، محققان با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته هوش مصنوعی، یکی از قدیمی‌ترین شواهد استفاده از آتش را کشف کردند که مربوط به ۸۰۰ هزار سال پیش است.

دانشمندان می‌گویند این روش جدید آن‌ها ممکن است مطالعات باستان شناسی را به سمت مسیری علمی‌تر و مبتنی بر داده سوق دهد. اما شاید مهمتر از آن اینکه می‌تواند به ما در درک بهتر منشأ نخستین سنت ها، تجربیات و نوآوری‌های بشر سوق دهد. یکی از مهمترین این نوآوری‌های بشر نخستین، کشف آتش است که دانشمندان سالهات در تلاش برای یافتن نخستین منشأ آن هستند.

از آنجایی که یافتن شواهد باستان‌شناسی فن‌آوری آتش‌افروزی عمدتاً بر شناسایی بصری تغییرات ناشی از احتراق اشیاء (عمدتاً تغییر رنگ) متکی است، روش‌های سنتی موفق به یافتن شواهد کهن‌تر از ۲۰۰۰۰۰ سال پیش نشده اند. البته باید اشاره کرد که قدیمی‌ترین شواهد مبنی بر آتش افروزی به ۵۰۰۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد، اما این شواهد بسیار پراکنده است و تنها پنج سایت باستان شناسی در سراسر جهان شواهد قابل اعتمادی از این آتش افروزی‌های باستانی ارائه می‌دهند.

اما گروهی از باستان شناسان با استفاده از هوش مصنوعی به یک سایت کشف شده در سال ۱۹۷۰ مراجعه کردند تا این ابتکار خود را در معرض آزمایش قرار دهند. این تیم بین المللی پس از ۱۴ متر حفاری در این سایت، به مجموعه‌ای از فسیل‌های حیوانات و ابزار‌های پارینه سنگی دست یافتند که قدمت آن‌ها به ۸۰۰۰۰۰ تا ۱ میلیون سال پیش بازمی‌گردد. به طور معمول خاکستر و زغال چوب با گذشت زمان تجزیه می‌شوند و شانس یافتن شواهد بصری سوختگی را از بین می‌برند، اینجاست که ابتکار هوش مصنوعی آن‌ها وارد عمل شد. برای این منظور، تیم قرار گرفتن در معرض حرارت ۲۶ ابزار سنگ چخماق را ارزیابی کردند. نتایج نشان داد که ابزار‌ها تا طیف وسیعی از دما‌ها - برخی بیش از ۶۰۰ درجه سانتیگراد - گرم شده بودند.

علاوه بر این، با استفاده از یک تکنیک طیف‌سنجی متفاوت، آن‌ها ۸۷ بقایای جانوران را تجزیه و تحلیل کردند و کشف کردند که عاج یک فیل منقرض شده نیز تغییرات ساختاری ناشی از گرما را نشان می‌دهد. بر این اساس می‌توان گفت که دانشمندان اکنون یکی از قدیمی‌ترین شواهد استفاده کنترل شده از آتش را که مربوط به حداقل ۸۰۰۰۰۰ سال پیش است، کشف کرده اند.