ایران، شهر فرهنگی ندارد

روزنامه بهار: تهران «شهر فرهنگی» نیست. هیچ‌یک از دیگر شهرهای ایران هم «شهر فرهنگی» نیستند. سال 2013، نام 35 شهر و 12 کلانشهر در فهرست شهرهای فرهنگی دنیا آمده است، ولی در هیچ‌یک، اسم تهران یا دیگر شهر‌های ایران دیده نمی‌شود.
احمد مسجد‌جامعی، وزیر فرهنگ دوره اصلاحات، در روز جهانی موزه، مصادف با 18 ماه می‌ میلادی، یا 28 اردیبهشت که، در خانه هنرمندان برگزار شد، گفت: تهران نه تنها شهر فرهنگی نیست بلکه در چند سال گذشته، حتی یک سوم آثار تاریخی آن تخریب هم شده است. براساس صحبت‌های مسجد‌جامعی، موزه‌ها در دوران جدید تغییر کرده‌اند و دیگر به معنای یک فضای بسته نیستند. همان‌طور که ریشه شهر دیگر پلاک و ساختمان نیست و به مجموعه‌ای از عواطف که شخصیت دارند، تبدیل شده است. موزه‌ها دارای شخصیت فرهنگی هستند و تنها متعلق به گذشته نیستند، بلکه آینده را هم می‌سازند. شهرها انسان‌گرا شده‌اند و به گوناگونی و تنوع ذهنی افراد، احترام می‌گذارند.
به گفته او، همین تحولات باعث به وجود آمدن شهرهای فرهنگی شده است. البته شهرهای فرهنگی تنها به دلیل توجه به میراث فرهنگی مهم شده‌اند و نه به دلیل فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی که در ایران هم وجود ندارد. بیشتر شهرهای فرهنگی که در فهرست جهانی قرار گرفته‌اند، شهرهای کشورهای همسایه و در مجاورت ایران هستند. برهمین اساس، به قول وزیر دولت اصلاحات، این شهرها لزوما نیویورک، پاریس یا لندن نبودند که تصور شود، شهرهای آنچنانی هستند و فعالیت‌های عجیب و غریبی هم در آن‌ها انجام می‌شود. او گفت: تنها توجه این شهرها به میراث فرهنگی است که آن‌ها را در فهرست جهانی قرار داده است. در شهر فرهنگی تنها میراث فرهنگی و تاریخی است که مهم است، نه قیمت زمین، بورس و اقتصاد.
این در حالی است که تعداد موزه‌های ایران از میانگین جهانی هم بالاتر است. براساس میانگین جهانی، کشورهای در حال توسعه از 300 موزه برخوردارند ولی براساس آمار سال گذشته، ایران 430 موزه دارد. مسجدجامعی ادامه داد: ما وظیفه بزرگی در حمایت و دفاع از سرمایه‌ها و میراث فرهنگی و تاریخی داریم. در این زمینه، قوانین و قواعدی پیش‌بینی شده تا مالکان خانه‌های تاریخی بتوانند هم ملکشان را حفظ کنند و هم از آن سود دلخواه را به دست آورند. البته نیاز به قواعد و مقررات جدیدی است تا از موزه‌ها در بخش خصوصی و نیمه‌خصوصی حمایت شود.
به گفته او، در شهرهای کشور، موزه‌های ارزشمندی وجود دارد ولی هنوز ظرفیت بهتر شدن دارند. همچنین به گفته محمد بهشتی رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، موزه محیط‌ها را آشنا می‌کنند. او گفت: چیزی که در موزه‌ها نگهداری می‌شود، حاصل صلح با محیط است که البته به خودی خود روشن نیست و زمانی آشکار می‌شود که با خلاقیت همراه باشد. در روز جهانی موزه، همچنین صحبت‌هایی درباره راه‌اندازی موزه‌های محلی به میان آمد. به گفته مسجدجامعی، بعضی مناطق تهران، جمعیتشان بیشتر از بعضی شهر‌های کشور است. در تهران 374 محله تعریف‌شده، وجود دارد که برنامه موزه محلی را می‌توان در آن‌ها پیاده کرد. در بیانیه روز جهانی موزه، (ایکوم، ICOM) امسال هم مانند دو سال گذشته به حوزه‌های اجتماعی توجه شد. به این ترتیب، تعامل، روابط و شناخت موزه‌ها، محورهای ایکوم شد. این روز، فرصتی بسیار عالی برای ملاقات فعالان حرفه‌ای در زمینه موزه‌ها با مردم علاقه‌مند به این حوزه است. به تعریف ایکوم، «موزه‌ها، قلب ملت‌ها و موسساتی است که به جامعه خدمت می‌کنند و در توسعه آن نقش دارند». همین‌طور دو سال پیش، یعنی سال 2010، موضوع پیشنهادی، «موزه‌ها وسیله‌ای برای هم‌نوایی اجتماعی» بود.
شعار امسال موزه‌ها هم، «حافظه و خلاقیت مساوی با تغییرات اجتماعی» است. در ادامه مراسم روز جهانی موزه، احمد محیط‌طباطبایی، رییس شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) گفت: «137 کشور و همین‌طور 140‌هزار موزه در سراسر جهان عضو کمیته موزه‌ها هستند. در این روز، تمام کشورهای عضو، مراسم مشترکی می‌گیرند.» به گفته او، موزه‌ها به عنوان نماد فرهنگی هر جامعه‌ای، نشانه شأن و زیربنای آن جامعه هستند. او همچنین ادامه داد: گسترش فرهنگ توسعه هم نشانه توسعه زیربنای جامعه است. به‌طوری که جوامع مختلف، مشکلات و گرفتاری‌هایشان را با این زیربنای فرهنگی حل می‌کنند. موزه‌ها ارتباط بین نسل‌ها هستند و زیرساخت‌های اجتماعی را محکم می‌کنند.
روز دوشنبه، در جریان روز جهانی موزه، انجمن کمیته موزه‌های ایران (ایکوم)، موزه‌داران برتر را معرفی کرد و البته جایزه‌هایی هم به رسم یادبود هدیه داد. افرادی مانند غلامرضا سحاب، مدیر موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، اولین کسی که نقشه خلیج‌فارس را کشید. شادروان فریدون فرح‌بخش که اولین کلکسیون تمبر در ایران را داشت. به‌طوری که وظیفه قیمت‌گذاری تمبر در وزارت پست و تلگراف، برعهده او بود. همچنین اولین کتاب تمبر را هم او منتشر کرد، جایزه‌هایی دریافت کردند. همچنین به موزه‌داران خصوصی، کوچک، متوسط و بزرگ هم هدایايی داده شد. همین‌طور، سعید جواهری به عنوان جوان‌ترین کلکسیون‌دار نطنزی، معرفی شد و جوایزی هم دریافت کرد.