سايه تعطيلی بر بام یازده موزه تهران

موزه‌هاي تهران حال و روز خوشي ندارند. 5 موزه تعطيل شده‌، 2 موزه به صورت نيمه تعطيل درآمده و 2 موزه ديگر به دلايلي نامعلوم به ارگ آزادي منتقل اما هرگز راه‌اندازي نشده‌اند. 8 سال است که مي‌خواهند دکور موزه دوران اسلامي را بسازند! و بسته بودن درهاي موزه هنرهاي تزييني هم 17 ساله شد.

خبرگزاري ميراث فرهنگي- گروه ميراث فرهنگي- اين روزها، برنامه‌ريزي براي رفتن به موزه‌ها آسان نيست. امروز هستند بسياري از موزه‌هايي که بدون دليل به صورت تعطيل و نيمه تعطيل در آمده‌اند. يا اينکه تعدادي از موزه‌هايي که زماني شناخته شده بودند و جايشان را بسياري از مردم مي‌دانستند، به جاي ديگري منتقل شده‌اند.

البته موزه‌هايي هم که به تازگي راه اندازي شده‌اند معمولا کسي نمي‌شناسد، اما اگر هم شناخته شده باشند، هنوز کاربري آن‌ها معلوم نيست و به صورت کامل راه‌اندازي نشده‌اند.

مرور چند سال گذشته، نشان مي‌دهد که موزه «مردم شناسي»، موزه «ميرعماد»، موزه «آبکار»، موزه «بهزاد» در سعدآباد و موزه «علي‌اکبر صنعتي» در ميدان امام به بهانه مرمت و بازسازي تعطيل شدند. اين موزه‌ها هرگز دوباره راه‌اندازي نشده‌اند. گفته مي‌شود که اکنون تصميم برآن شد که کاربري خود را از دست بدهند و تبديل به موزه ديگري شوند.

موزه «ارتباطات» در ميدان امام و موزه «صنعت برق» در ميدان شهدا نيز به دليل نداشتن اعتبارات به صورت نيمه تعطيل درآمدند. موزه «نقاشي پشت شيشه» و موزه «هنرهاي ملي» نيز دو سال پيش يعني زمان مديريت «حميد بقايي»، به ارگ آزادي (ساختمان سابق سازمان ميراث فرهنگي) منتقل، ولي هرگز راه اندازي نشده‌اند.

با اين وجود، وعده‌هاي مديران همچنان ادامه دارد، رييس جديد سازمان ميراث فرهنگي از راه‌اندازه موزه بزرگ ملي و 14 موزه منطقه‌اي مي‌گويد. با اينکه هنوز وعده‌هاي «آزاده اردکاني»، رييس سابق موزه ملي در ذهن‌ دوستداران ميراث فرهنگي هنوز زنگ مي‌زند که در انبارهاي موزه ملي باز، کارتون‌ها خالي شده و آثار شناسنامه دار مي‌شوند. قرار بود با اين آثار موزه‌هاي شهرستان‌ها را راه‌اندازي کنند و ... . اما همه اين وعده‌ها خيلي زود رنگ مي‌بازند، اردکاني رفت و وعده‌هايش را هم با خود برد.

موزه مردم شناسي مي‌رود، تاريخ معاصر مي‌آيد
يکي از موزه‌هايي که چند سال است از تعطيلي آن مي‌گذرد، موزه «مردم‌شناسي» کاخ سعدآباد است. اين موزه 4 سال پيش به بهانه مرمت و ساماندهي تعطيل شد.

اين عمارت با قراردادي که بين مسئولان کاخ سعدآباد و تهيه کننده فيلم «ترديد» بسته شد، به جاي کارگاه مرمت، تبديل به لوکيشن اين فيلم شد. کارگردان نيز مطابق فيلم‌نامه‌اش تغييراتي در دکور اين موزه که زماني عمارت شمس بوده است، داد. اتفاقي که هرگز مديريت وقت مجموعه کاخ سعدآّباد پاسخگوي آن نبود.

امروزه مسئولان مربوطه در کاخ مي‌گويند که آثار اين موزه به يکي از شهرستان‌ها فرستاده و کاربري اين موزه تغيير کرده و اين موزه تبديل به موزه تاريخ معاصر شده است. اين در حالي است که «احمد محيط طباطبايي»، رييس ايکوم بر اين باور است که وقتي موزه‌اي شکل مي‌گيرد، با پشتوانه‌اي بزرگ از خاطرات، آمد و شدها و اصلاح‌شدن‌ها همراه مي‌شود و وقتي اين موزه در حال رشد است، تغيير کاربري بدهد، تبديل به موجودي ناقص مي‌شود که ديگر نمي‌تواند حيات نخستين خود را باز يابد.

دو تا يکي کردن موزه ميرعماد و آبکار
موزه «ميرعماد» و «آبکار» ، دو موزه ديگر در مجموعه کاخ – موزه سعدآباد، هستند که چند سال پيش به دليل مرمت و بهسازي تعطيل شدند. آثار اين موزه‌ها بعد از سال‌ها نگهداري در انبارهاي کاخ موزه با تصميم بقايي، رئيس سابق سازمان ميراث فرهنگي قرار شد به جاي بازگشت به محل قبلي، اين بار به موزه «هنرهاي زيبا» منتقل شوند.

هرچند که کارشناسان موزه داري معتقدند که چطور مي‌شود، مجموعه‌ آثاري که هر کدام در ساختمان مجزايي با کاربري متفاوتي گردآوري شدند، همه را در يک موزه ( يعني موزه هنرهاي زيبا ) جاي داد؟ پاسخي که کارشناسان موزه کاخ سعدآباد حاضر به پاسخگويي به آن نيستند.

اکنون براي ساختمان اين موزه‌ها، کاربري جديدي تعريف شده و «ميرعماد» بعد از مرمت و بازسازي تبديل به موزه «صنايع دستي» و موزه «آبکار» نيز پس از انتقال به هنرهاي زيبا تبديل به «نيم قرن کودکي» شده است. هرچند اين موزه‌هاي با کاربري جديد راه‌اندازي شدند اما تغيير کاربري به معناي بستن موزه و باز کردن موزه‌اي جديد است که البته اين تغيير کاربري نيز در نگاه برخي کارشناسان خالي اشکال نيست.

کارشناسان موزه‌داري بر اين باورند که يکي از مهمترين و بزرگترين پتانسيل‌هاي موزه‌اي در ايران، مجموعه کاخ موزه سعدآباد با 170 هزار کيلومتر مساحت است و در حال حاضر چه مساحتي از اين بيشتر در تهران را مي‌توان به ساخت موزه اختصاص داد؟

تعطيلي موزه بهزاد
موزه حسين بهزاد، هنرمند بلند آوازه ايراني، يکي ديگر از موزه‌هايي است که سه سال از تعطيلي آن مي‌گذرد و شنيده ها حاکي از آن است که سازمان ميراث برنامه‌اي براي باز کردن دوباره آن ندارد.

اين تعطيلي به اندازه‌اي به درازا کشيده است که خانواده و دوستان بهزاد را در مورد محل نگهداري تابلوهاي بهزاد نگران کرده است. آن‌ها با اعتراض به سازمان ميراث فرهنگي که چنين وضعيتي را براي موزه بهزاد درست کرده، مي‌گويد که که اگر اين وضعيت ادامه پيدا کند، اقدام به باز پس گيري نقاشي‌هاي بهزاد که در سال 71 طي قراردادي به سازمان ميراث فرهنگي اهدا شده، مي‌کنند.

موزه علي‌اکبرصنعتي، درهاي هميشه بسته
يکي ديگر از موزه‌هاي تهران که آثار بسيار زيبايي داشته و در دل بافت تاريخي به سر مي‌برد. موزه علي اکبر صنعتي، است. اين موزه نيز چند سال پيش به بهانه تعميرات بسته شد و بين باز شدن و بسته شدن سرگردان است. اما مراجعه مکرر خبرنگار CHN ، به اين موزه نشان مي‌دهد اگر چه مسئولان شهرداري خبر بازگشايي موزه را مي‌دهند اما درهاي اين موزه همواره بسته است.

ساختمان موزه نيز در حال فرو ريزي است و اثراتي از مرمت و ساماندهي بر پيکر خسته آن ديده نمي‌شود و از سوي ديگر درست در کنار آن در جديد متروي امام خميني زده شد که پايه‌هاي آن را به شدت لرزاند.

موزه ارتباطات و صنعت نفت؛ موزه‌هاي هميشه نيمه تعطيل
موزه پست و ارتباطات در دل بافت تاريخي ايران جاي گرفته و در ميدان مشق قرار دارد و سال‌ها مرمت و ساماندهي آن طول کشيد. اکنون که ساماندهي آن به اتمام رسيده، درهاي آن به روي گردشگران و بازديدکننده‌ها بسته شده است.

کارشناسان موزه داري بارها و بارها تاکيد کرده‌اند که بر اساس مصوبه هيات وزيران، ميدان مشق و بناهاي موجود در آن، بايد به صورت موزه‌اي حفظ شود. مصوبه‌اي که به رغم اختصاص اعتبارات هنوز اجرايي نشده است.

موزه صنعت نفت نيز از جمله موزه‌هايي است که هرگاه به آن مراجعه بکنيد، بسته است. اما وقتي سراغ آن را از مسئولان مربوطه مي‌گيريد، مي‌گويد که هميشه درهاي آن باز است!

انتقال شکست خورده! موزه نقاشي پشت شيشه را چه شد؟
دو موزه‌اي که هنوز معلوم نيست چرا؟ اما ناگهان تصميم گرفته شد به ساختمان ارگ آزادي (ساختمان سابق سازمان ميراث فرهنگي) منتقل شود. موزه «نقاشي پشت شيشه»، واقع در خيابان هدايت و هنرهاي ملي ساختمان وزارت ارشاد در بهارستان بود. اين دو موزه طي يک عمل شتابزده به ارگ آزادي منتقل شدند اما هرگز راه ‌اندازي نشدند.
شنيده‌ها حاکي از اين است که نقاشي‌هاي پشت شيشه به شدت در اين جا به جايي آسيب ديده‌اند اما هنوز منبع رسمي آن را اعلام نکرده‌است، و آخرين خبرها نيز گوياي آن است که دوباره قرار است که اين موزه‌ها به جاي ديگر منتقل شوند و هنوز معلوم نشده است که چرا اين موزه‌ها به ارگ آزادي منتقل شدند!

چرا وعده موزه‌هاي جديد؟
اکنون 8 سال است که از تعطيلي موزه دوران اسلامي که جزوي از موزه ملي ايران است، مي‌گذرد، اين موزه به دليل تغيير دکور و ساماندهي موانعي بر سر راه بازديد کنندگان گذاشت. موانعي که سال‌هاست هيچ تغييري نکرده اند. اما تعطيلي طولاني مدت موزه‌ها به موزه دوران اسلامي منتهي نمي‌شود، موزه هنرهاي تزييني که زماني در خيابان کريم خان نرسيده به ميدان وليعصر قرار داشت، نيز 17 سال است که تعطيل شده و خبري از بازگشايي آن نيست.

با اين وجود مسئولان خبر از راه اندازي موزه‌هاي جديد مي‌دهند، در حالي که به نظرات بسياري از کارشناسان ميراث، گوياي آن است که موزه‌هاي جديدي که طي چند سال اخير راه‌اندازي شده، در بلاتکليفي به سر مي‌برند. اين موزه‌‌ها در انتظار تعيين بودجه هستند. کمبود نيروي انساني دارند. به صورت مرتب با حجم تغييرات مديران موزه ها رو به رو هستند.

از سوي ديگر بسياري از کارشناسان ميراث بر اين باورندکه سازمان ميراث فرهنگي بيش از آنکه اقدام به ساخت موزه جديد کند، موزه‌هايي که راه اندازي شده‌اند را حفظ و استانداردسازي کند که از وضعيتي که اکنون با آن دست به گريبانند، نجات پيدا کنند.