
مشکلات معیشتی بیشترین انگیزه برای دزدی است اما موضوع فقط این نیست. به نظر میرسد برخی دزدیها کنشی در برابر دیده نشدن باشند؛ افراد جامعه، دزدی خرد با مجازات سنگین را در برابر دزدیهای کلان و میلیاردی قرار میدهند و یک پرسش ویژه دارند؛ چرا من رعایت کنم؟
ساعت ۸ شب یک غروب پاییزی است؛ حسن در کوچهای تاریک در حال بازگشت به خانه است و دو کیسه در دست دارد که یکی از آنها حدود ۲ کیلو گرم گوشت چرخ کرده و کیسه دیگر حاوی مقداری لبنیات است. حسن به خبرنگار فرارو میگوید از سایه مرد موتور سوار ترسیده. مرد، با قمهای شبیه به شمشیر به حسن حمله میکند. دستهایش میلرزد، چفیهای دور دهان بسته و تنها چشمهایش مشخص است. او به حسن میگوید: «کیسهها را بده». حسن شوکه میشود چراکه توقع داشت خفتگیر از او تقاضای گوشی همراه، پول، ساعت و سایر لوازمش را کند. خفتگیر کیسهها را از حسن میگیرد و بدون آسیب زدن به او سریعا از محل خارج میشود.
در موردی دیگر، ویدئو ضبط شده از دوربین مداربسته در محله نارمک تهران که صدا را هم ضبط میکند زنی را نشان میدهد با یک بطری شیر در یک دست و کیسهای حاوی مواد غذایی در دستی دیگر. چند ثانیه بعد، دو مرد سوار بر یک موتور جلوی او را میگیرند. زن ابتدا جیغ میکشد و میگوید: «آقا من حاملهام» و این جمله را چند بار دیگر تکرار میکند. مرد میگوید: «هر چی داری بده» و چند ثانیه بعد در حالی که به مردی که هنوز روی موتور نشسته میگوید: «برو» سوار میشود و هر دو از محل خارج میشوند.
وقتی دزدیهای خرد و کلان در برابر پروندههای اختلاس کلان قرار میگیرند ممکن است در نهایت نشانههای پیچیدهای از الگوبرداری اجتماعی آشکار شود. به عنوان مثال در مورد یکی از پروندههای ناشفاف فساد مالی، روزنامه جمهوری اسلامی نوشته است: «معلوم نیست مفسدی بزرگ که محکوم به اعدام شده بود، چرا باید از این امکان برخوردار باشد که با پرداخت بخش کوچکی از سود پولهائی که از بیتالمال دزدیده بود از اعدام شدن معاف و با همان ثروت حرام به بزرگترین سرمایهدار کشور تبدیل شود!»
همانطور که کامبیز نوروزی، حقوقدان، مطرح میکند: «واکنش مجرمانه به شکل سرقت به کاهش و افزایش نرخ تورم را باید واکنشی ناهنجار به مجموعهای از سیاستها و برنامههای غلط دانست که به تورم انجامیده و در کنار دیگر عوامل انگیزهها و زمینههای ارتکاب جرم سرقت، اعم از سرقتهای کلان و بزرگ یا سرقتهای خرد و کوچک را در اقشاری از جامعه تولید میکند.»
English SummaryEconomic hardship is frequently the primary motivator for theft in Iran, but motivations can extend beyond finances. Some acts of petty theft appear as a response to feeling invisible; individuals often compare minor thefts to large-scale embezzlements, questioning why they should adhere to laws when high-profile offenders face little consequence.
One evening, a man named Hassan, returning home with groceries, was confronted by an armed robber demanding his bags, which contained meat and dairy. The robber, instead of asking for cash or valuables, quickly took the groceries and fled without harming Hassan.
In another instance, a surveillance video showed a pregnant woman being robbed of her groceries by two men on a motorcycle. Her pleas of pregnancy were ignored as they demanded everything she had before speeding away.
Such petty thefts may reflect social modeling when juxtaposed with high-profile corruption cases. For example, a prominent case involved a corrupt individual sentenced to execution who could evade this fate by paying a small portion of illicit profits, paradoxically rising to become a major capitalist.
Legal expert Kambiz Norouzi emphasizes that these criminal reactions, whether in large or small thefts, should be viewed as responses to ineffective policies contributing to inflation, driving social sectors to commit crimes, including both small and grand thefts.