دوشنبه، 10 آذر ماه 1404 = 01-12 2025
نفس کشیدن هم در ایران طبقاتی شد؛ وقتی دود و فقر همخانه میشوند
در شهرهای بزرگ ایران از تهران تا مشهد و اصفهان و اهواز و... آلودگی هوا دیگر فقط ابری از دود نیست که در آسمان بماند و بعد با وزش باد محو شود؛ بلکه آلودگی هوا تبدیل شده است به ابزاری نادیدنی که شکاف طبقاتی را هم عمیقتر میکند.
به گزارش اقتصادنیوز، آلودگی هوا در تهران تنها یک مشکل زیستمحیطی نیست، بلکه به بحرانی فراگیر تبدیل شده که اثرات آن به اقتصاد، سلامت و کیفیت زندگی مردم وارد شده است.هر چه آلودگی بیشتر میشود، هزینههای آن ناعادلانهتر بین مردم تقسیم میشود. در حالی که همه یک آسمان مشترک داریم، اما فاکتورهای اقتصادی، سلامت و رفاه ناشی از آلودگی هوا بهطور برابر بر دوش مردم نمینشیند. گویی در ایران، آب و هوا هم طبقاتی شده و نفس کشیدن برای برخی هزینهای دارد که میتواند زندگیشان را واژگون کند.
وقتی دود و فقر همخانه میشوند
در ایران، آلودگی هوا سالها است که از یک هشدار محیطزیستی عبور کرده و وارد مرحله یک بحران اجتماعی و اقتصادی شده است. برآوردهای علمی نشان میدهد آلودگی هوا در کشور سالانه جان ۴۰ هزار نفر را میگیرد و بار اقتصادی آن چیزی حدود ۳.۲ درصد تولید ناخالص داخلی است. این یعنی آلودگی هوا در سکوت، چیزی در حد یک پروژه ملی را از جیب اقتصاد برداشت میکند.
تهران، مهمترین کانون آلودگی، هر ساله نزدیک به ۴ هزار مرگ زودرس ناشی از ذرات ریز معلق را تجربه میکند؛ ذراتی که در ریهها مینشینند و موجب بیماریهای قلبی و تنفسی میشوند. دادههای سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ نشان میدهد تهران در بخش قابل توجهی از روزهای سال هوایی «ناسالم» داشته و بخش عمده آلودگی آن، حدود ۸۲ درصد، از منابع متحرک مثل خودروها، کامیونها، اتوبوسها و موتورسیکلتها است.
اما نکته مهمتر از عددها، محل وقوع آلودگی است. وقتی نقشه آلودگی تهران را با نقشه قیمت مسکن و درآمد خانوار مقایسه کنیم، یک همپوشانی واضح رخ میدهد: جنوب و مرکز شهر، جایی که خانه ارزانتر است، جایی که فقر بیشتر است، همان جایی است که آلودگی بیشتری هم دارد.این الگو در شهرهای دیگر نیز تکرار میشود. در اهواز، اصفهان، مشهد و کرج، محلات کمدرآمد دقیقاً همان مناطقی هستند که بیشترین میزان ذرات معلق و آلودگی ناشی از صنایع سنگین را دارند. به بیان ساده، فقرا نهتنها درآمد کمتر دارند، بلکه «هوای کمتر» و «هوای بدتر» نیز دارند.
آلودگی هوا ممکن است همه را درگیر کند، اما نباید به تنبیهی مالی برای فقرا تبدیل شود. حق برخورداری از هوای سالم باید در شهر بهگونهای توزیع شود که «محل زندگی» بهتنهایی تعیینکننده کیفیت سلامت افراد نباشد.تا زمانی که مدیران شهری این شکاف را جدی نگیرند، آلودگی هوا فقط یک بحران محیطزیستی نخواهد بود؛ یک سازوکار تولید و بازتولید نابرابری باقی خواهد ماند.
English SummaryAir pollution in Iran's major cities, from Tehran to Mashhad and Isfahan, has escalated beyond just a haze, becoming an invisible tool that exacerbates social inequalities. This environmental issue is intertwined with economic, health, and quality-of-life crises, disproportionately affecting lower-income populations.
Reports indicate that air pollution annually claims around 40,000 lives in Iran, imposing economic costs equivalent to 3.2% of the country’s GDP. In Tehran alone, approximately 4,000 premature deaths occur each year due to fine particulate matter, primarily emitted from vehicles and industrial sources.
A critical observation reveals that areas most affected by pollution often align with lower-income neighborhoods, where housing is more affordable. This pattern is consistent across multiple cities, indicating that the less affluent not only suffer from financial hardship but also breathe poorer quality air.
While air pollution impacts everyone, it should not become a financial penalty for the poor. Access to clean air must be equitably distributed, ensuring that living conditions do not solely dictate individuals' health quality. Without addressing these disparities, air pollution will persist as a mechanism of inequality, not merely as an environmental crisis.
