پنجشنبه، 13 شهریور ماه 1404 = 04-09 2025
کارشناس مسائل بین‌الملل در تهران: خامنه‌ای بر سر دوراهی باخت-باخت
رسانه‌های غربی با اشاره به قطعنامه پیشنهادی مسکو در باره نمانیسم ماشه دو تفسیر طرح کردند؛ گروهی از گسترش قدرت مانور شرق در برابر بلوک غرب گفته و تلاش دارند هم صدایی پکن و مسکو با تهران را در چارچوب نگاه به شرق جمهوری اسلامی تبیین کنند، اما گروهی دیگر باور متفاوتی دارند و می گویند: آنچه در جریان است جنبه نمادین دارد و روسیه و چین با لحاظ کردن اولویت‌های خود در عمل قادر نخواهند بود در برابر فشار حداکثری ایالات‌متحده و تروییکای اروپایی گام جدی‌تری بردارند.
مجید شریفی، کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که براساس رویه پیش‌بینی‌شده در برجام، فعال شدن ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران فاقد حق وتو است. بنابراین، به احتمال زیاد اگر در این ۳۰ روز اروپایی‌ها موفق نشوند با ایران بر سر برخی مبانی به توافق برسند، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بازخواهد گشت. از همین رو در شرایط کنونی بعید است روسیه از توان دیپلماتیک کافی برای جلب حمایت گسترده دیگر کشورها در برابر تحریم‌های بین‌المللی برخوردار باشد.
او می گوید: نکته دوم این است که اجرای تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نیازمند دیپلماسی فعال کشورهای اروپایی است تا بتوانند سایر کشورها، ازجمله روسیه و چین را قانع کنند که نباید همزمان با بازگشت تحریم‌ها به ایران کمک کنند. با این حال به واسطه حمایت امریکا از بازگشت ماشه، احتمالا کشورهای زیادی قانع می‌شوند تا از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تبعیت کنند. از همین رو بعید به نظر می‌رسد روسیه و چین، بالاخص پکن حاضر باشند در این دوره برای همکاری با ایران در برابر امریکا و اروپا هزینه دهند.
این استاد دانشگاه در پاسخ به سوال دیگر درباره تاثیر بازگشت تحریم بر صادرات نفت با کشوری چون چین که بخش عمده نفت خود را از ایران تامین می‌کند، پاسخ داد: به صفر رساندن صادرات نفت ایران بسیار دشوار است و به نظر می‌رسد در بخش صادرات به چین، مشکل چندانی نخواهیم داشت. ، اما دشواری اصلی در بخش تراکنش‌های مالی است. تحریم‌هایی که ممکن است علیه بانک مرکزی ایران، شرکت‌ها، افراد و نهادهای دخیل در صادرات نفت ایران اعمال شود، می‌تواند بازگشت منابع مالی حاصل از صادرات نفت را دشوار کند.
علاوه بر این، در بخش کشتیرانی و حمل و نقل نفت، احتمالا بسیاری از شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، به دلیل تهدید تحریم‌ها از ادامه همکاری خودداری خواهند کرد. این امر ممکن است باعث شود نفت ایران در دریاهای بین‌المللی باقی بماند و امکان فروش و صادرات آن فراهم نشود. به باور شریفی در این میان مساله کلیدی، زمان‌بندی است و اینکه ایالات‌متحده، اسراییل و اروپا تا چه مدت صبر خواهند کرد تا تاثیر تحریم‌ها را مشاهده کنند.
ممکن است در این بازه زمانی، آن‌ها به اقدامات دیگری نیز دست بزنند. از آنجایی که بخشی از این تحریم‌ها، به ویژه براساس قطعنامه ۲۲۳۱، بر بخش بانک مرکزی و تراکنش‌های مالی ایران تمرکز دارد، این عامل باعث خواهد شد محدودیت‌های زیادی برای تراکنش‌های مالی ایران ایجاد شود و به نظر می‌رسد اقتصاد ایران را دچار شوک و نوسان کند.
در این میان به باوراین کارشناس امور بین الملل مساله دیگری که در مورد مکانیسم ماشه و پیامدهای آن باید مورد توجه قرار گیرد، این است که اگر قرار باشد همه کشورها به تمام تحریم‌های مندرج در این قطعنامه‌ها پایبند باشند و آن‌ها را اجرا کنند، به ویژه درخصوص بازرسی کشتی‌ها و محموله‌های صادراتی ازسوی ایران -با این ظن که اتهاماتی به ایران وارد کنند و مدعی شوند ایران محموله‌هایی را جابه‌جا می‌کند که نباید انجام دهد- این امر می‌تواند زمینه‌ساز تنش‌های زیادی در خلیج‌فارس و دریای عمان شود.
شریفی در ادامه این گفت‌وگو خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی اگر ایران واقعا نتواند با غرب به توافقی دست یابد، بسته به اقداماتی که ایران انجام دهد، ازجمله تهدید خروج از پیمان‌عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) یاعدم اجازه نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر برنامه هسته‌ای ایران، به نظر می‌رسد تنش‌ها بار دیگر به اوج خود خواهند رسید.
از منظر این تحلیلگر سیاست خارجی، در چنین شرایطی، پیش‌بینی یک اقدام نظامی دیگر ازسوی ایالات‌متحده و اسراییل علیه برنامه هسته‌ای ایران چندان دور از ذهن نیست، بالاخص اگر ایران همکاری با آژانس بین‌المللی را از سرنگیرد و نهاد پادمانی مدعی شود که نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تایید کند. در چنین شرایطی این ادعای آژانس دستاویزی حقوقی دراختیار امریکا و اسراییل برای اقدام نظامی احتمالی قرار خواهد داد.
شریفی در بخش دیگر گفت‌وگوی خود با روزنامه اعتماد تاکید کرد: در شرایط کنونی ایران (خامنه‌ای) با انتخاب‌های بسیار دشواری روبه‌رو است؛ از یک‌سو، مساله بازگشت به مذاکره مطرح است و احتمالا توافق مطلوب تهران باتوجه به فشارهای بین‌المللی وارد شده، حاصل نخواهد شد. ازسوی دیگر، عدم توافق موجب خواهد شد تا گزینه نظامی پیش روی طرف مقابل قرار بگیرد، از همین رو خواسته حداکثری اروپا ظاهرا بستر حقوقی مساعدتری فراهم می‌کند تا ایالات‌متحده و اسراییل با فراغ بال بیشتری اقدام نظامی علیه ایران انجام دهند.
English SummaryWestern media has interpreted Moscow's proposed resolution regarding the "snapback" mechanism in two ways. Some view it as an expansion of Eastern power against the West, highlighting the alignment of Beijing, Moscow, and Tehran. Others argue it is symbolic, suggesting Russia and China lack the capacity to counter U.S. and European pressure effectively. Expert Majid Sharifi notes that if European nations fail to reach an agreement with Iran within 30 days, international sanctions will likely resume. He emphasizes that while halting Iranian oil exports is challenging, financial transactions will face significant hurdles due to potential sanctions, impacting Iran's economy and increasing tensions in the region.
