یکی از تفاوت‌های بارز میان ایران و کشورهای اروپایی در مواجهه با جنگ غزه، شکاف فزاینده میان موضع رسمی دولت‌ها و احساسات عمومی مردم است؛ شکافی که در هر دو طرف، اما به شیوه‌ای معکوس نمود پیدا کرده است.

در ایران، حکومت سال‌هاست حمایت از فلسطینی‌ها و اسرائیل ستیزی را به عنوان بخشی از هویت ایدئولوژیک خود معرفی کرده است. این حمایت، هم در سطح رسانه‌ای و هم در سطح دیپلماتیک، بی‌وقفه ادامه داشته است. با این وجود افکار عمومی به‌ ویژه در سال‌های اخیر، نسبت به این رویکرد دچار تردید یا بی‌اعتمادی شده است.

پس از حمله حماس به اسرائیل در روز هفتم اکتبر ۲۰۲۳، برخلاف بسیاری از کشورهای منطقه، در ایران واکنش خودجوش و گسترده‌ای در حمایت از فلسطینی‌ها دیده نشد. در مواردی حتی کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار پیام‌هایی در همدلی با قربانیان اسرائیلی یا با لحنی اعتراضی نسبت به روایت رسمی حکومت ظاهر شدند. برای برخی از شهروندان، حمایت از فلسطینی‌ها نه یک امر انسانی، بلکه بخشی از تبلیغات حکومتی تلقی می‌شود که برای سرپوش گذاشتن بر بحران‌های داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مقابل، در کشورهای اروپایی، به‌ویژه فرانسه، بریتانیا و آلمان، که دولت‌هایشان از متحدان دیرینه اسرائیل محسوب می‌شوند، افکار عمومی شاهد تحولی چشمگیر بوده است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که محبوبیت اسرائیل در میان اروپایی‌ها به پایین‌ترین حد تاریخی خود رسیده است.

این مساله را می‌توان مصداق وجود نوعی واگرایی تلقی کرد: در ایران، حکومت پرچمدار حمایت از فلسطینی‌ها است اما مردم عادی واکنش همدلانه‌ی چندانی به مردم غزه ندارند و از طرف دیگر در اروپا، دولت‌ها همچنان روابط رسمی خود با اسرائیل را حفظ کرده‌اند، اما شهروندان، تحت تأثیر بحران انسانی غزه، خواهان تغییر سیاست‌ها هستند. به بیان دیگر در ایران همراهی با فلسطینی‌ها بیشتر جنبه ایدئولوژیک دولتی یافته و در میان جامعه تضعیف شده، اما در اروپا حمایت از فلسطینی‌ها به یک خواست اجتماعی برخاسته از وجدان عمومی و دغدغه حقوق بشری تبدیل شده است.

در ایران اما، تظاهرات همچون مراسم روز قدس، یا تجمعات حکومتی پس از حمله هفتم اکتبر، عمدتاً از سوی حکومت سازمان‌دهی شد؛ مشارکت عمومی در این برنامه‌ها به ندرت گزارش شده و بیشتر محدود به نیروهای حکومتی بود. هرگونه تجمع مستقل مردمی، حتی اگر در حمایت از فلسطینی‌ها باشد، در فضای بسته سیاسی ایران با خطر سرکوب مواجه است.از این رو بخش بزرگی از جامعه ترجیح داده سکوت کند یا حتی با بی‌تفاوتی اعتراضی، خود را از این گفتمان رسمی کنار بکشد.

در ایران فضای رسانه‌ای عمدتاً در انحصار نهادهای حکومتی است. رسانه‌های رسمی مانند صدا و سیما و خبرگزاری‌های وابسته، عمدتاً روایت یک‌سویه‌ای را دنبال می‌کنند که تمرکز آن بر «مقاومت قهرمانانه»، «پیروزی محور مقاومت» و «افشای جنایات اسرائیل» است. این روایت اگرچه ممکن است در سطح تبلیغات خارجی به کار رود، اما در داخل کشور مخاطب چندانی ندارد؛ زیرا افکار عمومی، به‌ویژه جوانان، اعتماد خود را به رسانه‌های رسمی از دست داده‌اند.

به گزارش یورونیوز، در نتیجه، بخش بزرگی از جامعه ایران برای دریافت اطلاعات، به رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور مانند بی‌بی‌سی فارسی، ایران اینترنشنال یا رادیو فردا رجوع می‌کند. این رسانه‌ها، به‌دلیل زاویه‌داشتن با مواضع رسمی حکومت، گاه خود را در موقعیتی می‌یابند که مساله فلسطینی‌ها را نه از منظر انسانی، بلکه صرفاً از منظر تقابل با جمهوری اسلامی پوشش می‌دهند. این وضعیت باعث شده بخش مهمی از جامعه، به‌جای در نظر گرفتن فلسطینی‌ها به‌عنوان مسئله‌ای انسانی، آن را صرفاً بازتابی از تقابل‌های داخلی بداند.

در چنین فضایی که روایت‌های رسانه‌ای با گسست‌های سیاسی در ایران درهم‌تنیده‌اند، مساله فلسطینی‌ها دیگر تنها یک موضوع خارجی یا انسانی تلقی نمی‌شود، بلکه به شاخصی هویتی و صف‌بندی سیاسی نیز تبدیل شده است. اینجاست که نگاه برخی از گروه‌های اپوزیسیون جمهوری اسلامی به مساله فلسطینیان، به‌شکلی معنادار با سیاست رسمی حکومت مرزبندی می‌کند.