داروهای سرطانی کمیاب و گران‌تر شد؛ از ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلیون. همزمان آمارها نشان می‌دهند که در تابستان امسال بیش از ۹۳ هزار قلم داروی قاچاق گزارش شده. وقتی این ارقام در کنار آخرین امید بیماران سرطانی قرار می‌گیرد، وضعیت نگران‌کننده‌تر به نظر می‌رسد؛ اما آغاز ماجرا جایی است که نمونه اصلی این داروها سر از داروخانه‌های عراق درآورده‌ و نمونه‌های موجود در بازار سیاه، با آب مقطر پر شده‌اند.

فمارا (Femara) یکی از مهمترین داروهای شیمی درمانی در درمان سرطان پستان است. این دارو برای ایران حیاتی به حساب می‌آید چراکه طبق آخرین آمار رسمی در هر ساعت تقریبا دو زن در ایران به سرطان پستان مبتلا می‌شوند؛ یعنی سالانه حدود ۱۹ هزار زن ایرانی. فمارا، اگر در داروخانه‌های ایران پیدا شود چیزی حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد؛ اما نیست.

نمونه‌های آن را با بارکد ایرانی در داروخانه‌های عراق پیدا کردند که با قیمت حدودی ۹ میلیون به فروش می‌رسد. البته فمارا تنها داروی ضد سرطانی نیست که گران و کمیاب شده. در گزارشی که خبرگزاری مهر به تازگی منتشر کرده افشا کرده است که سودجویانی آب مقطر را به جای داروی سرطان می‌فروشند آنهم با قیمت گزاف. این ماجرا سرنخ‌های مهمی درباره قاچاق و تهدید سلامت بیماران در اختیار قرار می‌دهد.

ماجرا از این قرار است که رد داروهای تقلبی سرطان، بازرسان را به یک کارگاه زیرزمینی در شیراز رساند. البته این اتفاق برای نخستین‌بار رخ نمی‌دهد. آذرماه سال گذشته نیز یک دستگاه کامیون حامل داروهای قاچاق در محورهای مواصلاتی خراسان جنوبی متوقف شد. حسن شجاعی‌نسب، فرمانده انتظامی خراسان جنوبی، درباره میزان داروی مکشوفه گفته بود: «داروها در لابه‌لای محموله‌ها جاسازی شده بود و بیش از ۷۳۰ هزار قلم داروی کمیاب و گران‌قیمت کشف و ضبط شد. ارزش ریالی این محموله حدود ۲۰ میلیارد تومان برآورد شده است.»

تمام این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که اغلب داروهای سرطانی به صورت سهمیه‌ای و عمدتا از طریق داروخانه‌های دولتی توزیع می‌شوند. بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که چگونه چنین داروهایی دچار قاچاق معکوس می‌شوند؟ در این میان، سامانه‌ای نظارتی نیز وجود دارد که از طریق بارکد، مسیر دارو را ردیابی می‌کند. اما ماجرا دقیقا از جایی پیچیده می‌شود که دارو به بیمار تحویل داده می‌شود و دیگر نظارتی بر مصرف آن وجود ندارد.

نقی شهابی‌مجد، معاون توسعه و مدیریت منابع سازمان غذا و دارو، در این‌باره توضیح می‌دهد: «مسیر دارو از تولید یا واردات تا زمان تحویل به بیمار ردیابی می‌شود، اما پس از تحویل، امکان کنترل سازمان غذا و دارو محدود است.» او می‌افزاید که برخی افراد با جعل نسخه موفق به دریافت دارو می‌شوند. با این حال، موضوع زمانی پیچیده‌تر می‌شود که به آمارهای رسمی توجه کنیم.

رئیس اداره بازرسی و رسیدگی به شکایات سازمان غذا و دارو اعلام کرده است: «در تابستان ۱۴۰۴ در سراسر کشور ۹۳ هزار و ۳۴۲ قلم داروی قاچاق، به ارزش ریالی ۲۴۴ میلیارد ریال، کشف شده است.» بنابراین گره‌ای کور وجود دارد که در این چرخه با وجود سامانه باز نشده. آن‌ها چطور سامانه را دور می‌زنند؟ درواقع باید پرسید چگونه دارو به جای اینکه به دست بیمار برسد سر از داروخانه‌های کشورهای همسایه درمی‌آورد؟