محمد بن سلمان که به عنوان حاکم عملی پادشاهی غنی از نفت شناخته می‌شود، یکی از معدود چهره‌های قدرتمند جهانی است که روابط نزدیکی هم با ترامپ و هم با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه دارد. در حالی که بیشتر رهبران عرب او را شخصیتی کلیدی برای مدیریت یک واشنگتن غیرقابل‌پیش‌بینی می‌دانند، این موقعیت باعث شده ریاض محتمل‌ترین مکان برای نشست احتمالی ترامپ و پوتین درباره اوکراین باشد و محمد بن سلمان را در مرکز واکنش منطقه‌ای به پیشنهادهای جنجالی ترامپ درباره غزه قرار دهد.

بر اساس گزارش بلومبرگ، روابط این ولیعهد ۳۹ ساله با ترامپ نشان‌دهنده تغییر چهره او از یک فرد مطرود در سطح بین‌المللی، پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست در سال ۲۰۱۸، به یک صلح‌طلب بالقوه است. تبدیل شدن به واسطه منتخب رئیس‌جمهور آمریکا در منطقه، جایگاه داخلی و جهانی محمد بن سلمان را تقویت می‌کند و هم‌زمان با باور دیرینه عربستان همخوانی دارد که ثبات منطقه‌ای سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کرده و به تحقق برنامه‌های اقتصادی بلندپروازانه پادشاهی کمک می‌کند.

به گفته دو منبع آگاه از دیدگاه‌های ولیعهد، محمد بن سلمان معتقد است که رویکرد برهم‌زننده ترامپ ممکن است همان چیزی باشد که برای حل درگیری‌های خاورمیانه و دیگر نقاط جهان مورد نیاز است.

جاناتان پانیکوف، مدیر ابتکار امنیت خاورمیانه در شورای آتلانتیک گفت: «دیدار ترامپ و پوتین می‌تواند فرصتی برای محمد بن سلمان باشد تا جایگاه خود را در صحنه جهانی تثبیت کند. ریاض همچنین ممکن است امیدوار باشد که حمایت از این تلاش، دستیابی به اهدافش در مورد غزه را تسهیل کند.»

ترامپ روز چهارشنبه اعلام کرد که «احتمالاً» در آینده‌ای نزدیک با پوتین در عربستان دیدار خواهد کرد. این اظهارات پس از تماس تلفنی او با رهبر روسیه مطرح شد که زمینه را برای مذاکرات درباره پایان جنگ سه‌ساله فراهم کرد. ترامپ در کارزار انتخاباتی خود وعده داده بود که به جنگی که با تهاجم مسکو در سال ۲۰۲۲ آغاز شد، پایان دهد. در همین حال، وزیر دفاع آمریکا، پیت هگست، شروع به ترسیم امتیازاتی کرده که اوکراین ممکن است مجبور به پذیرش آن‌ها شود.

اگر این نشست در عربستان برگزار شود، تصویری را که ریاض به‌دنبال ترسیم آن به‌عنوان میزبان نشست‌های بین‌المللی است، تقویت خواهد کرد. پادشاهی عربستان تاکنون میزبان مذاکرات سطح بالا درباره راه‌حل دو دولتی در مناقشه اسرائیل و فلسطین، آینده سوریه و پایان جنگ سودان بوده است.

در صورت میزبانی از ترامپ و پوتین، عربستان نقشی مشابه سنگاپور در دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ ایفا خواهد کرد، جایی که او با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، دیدار کرد.

مقامات سعودی معتقدند که ارائه چهره محمد بن سلمان به‌عنوان یک صلح‌طلب، هدف این پادشاهی را در تبدیل شدن به یک قدرت متوسط جهانی که با همه دوست است و سیاست خارجی‌اش را عمدتاً در خدمت منافع و آرمان‌های اقتصادی خود قرار می‌دهد، پیش می‌برد. عربستان در حال سرمایه‌گذاری تریلیون‌ها دلار برای توسعه اقتصادی غیرنفتی تحت عنوان «چشم‌انداز ۲۰۳۰» است و هدف بلندپروازانه‌ای دارد تا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را تا آن سال به ۱۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد.

عربستان از محکوم کردن حمله روسیه به اوکراین، به عنوان یکی از اعضای اوپک‌پلاس، خودداری کرد، همان‌طور که پوتین نیز محمد بن سلمان را پس از قتل خاشقجی رها نکرد. پوتین در دسامبر ۲۰۲۳ سفری نادر به این پادشاهی داشت تا نشان دهد که هنوز در برخی نقاط جهان مورد استقبال قرار می‌گیرد، در حالی که محمد بن سلمان نیز با استقبال از ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، موقعیت خود را به‌عنوان یک میانجی تقویت کرده است.

یک پژوهشگر ارشد برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای چتم هاوس گفت: «انتخاب عربستان سعودی توسط ترامپ به‌عنوان میزبان، با هدف تقویت نقش این پادشاهی در صحنه جهانی انجام شده است. این اقدام رویکرد سیاست خارجی ریاض را تأیید می‌کند، رویکردی که بر تنوع‌بخشی به روابط دیپلماتیک پادشاهی مبتنی است.»

طرح غزه

در حالی که میزبانی از رؤسای جمهور آمریکا و روسیه اقدامی نسبتاً ساده به نظر می‌رسد، واکنش به طرح ترامپ برای غزه ممکن است بسیار پیچیده‌تر باشد. محمد بن سلمان باید میان رابطه نزدیک خود با واشنگتن و نگرانی‌های عمیق پادشاهی از این طرح از منظر عربی و اسلامی تعادل برقرار کند.

طرح ترامپ شامل تصاحب غزه توسط ایالات متحده و بهره‌برداری از موقعیت ساحلی این سرزمین فلسطینی در دریای مدیترانه در جریان بازسازی آن است، منطقه‌ای که در ۱۶ ماه گذشته درگیر جنگ میان اسرائیل و حماس بوده است. او گفته که این طرح شامل انتقال بیش از دو میلیون ساکن غزه به مصر و اردن خواهد شد، پیشنهادی که منتقدان آن را معادل «پاک‌سازی قومی» می‌دانند.

در میان محکومیت گسترده در خاورمیانه، واکنش اولیه عربستان بر تأکید بر لزوم تشکیل یک دولت فلسطینی و رد ایده جابه‌جایی ساکنان غزه متمرکز بود. مقامات عربستان و سایر کشورهای عربی نگران هستند که ورود موجی از پناهجویان به مصر و اردن می‌تواند ثبات این دو کشور و به‌تبع آن کل منطقه را تهدید کند.

با این حال، عربستان امیدوار است که با توجه به روابط قوی محمد بن سلمان با رئیس‌جمهور آمریکا، کار به آنجا نرسد. بر اساس گفته‌های منابع آگاه، این رابطه‌ای است که ولیعهد در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ و حتی پس از شکست او در انتخابات ۲۰۲۰ حفظ کرده است.

دولت مصر در حال تدوین یک طرح جایگزین برای غزه است که قرار است ملک عبدالله، پادشاه اردن، و عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در نشست پنج‌جانبه‌ای در ریاض در تاریخ ۲۰ فوریه با محمد بن سلمان درباره آن بحث کنند.

در این میان محمد بن سلمان اهداف خود را دنبال می‌کند. ولیعهد سعودی مدت‌هاست که به دنبال توافقی در زمینه همکاری‌های دفاعی، فناوری و هسته‌ای با ایالات متحده است. واشنگتن نیز چنین توافقی را مشروط به عادی‌سازی روابط ریاض با اسرائیل دانسته است.

یک پژوهشگر ارشد مؤسسه واشنگتن، گفت: «ترامپ در حال ارسال این پیام است که از تلاش عربستان برای رهبری منطقه حمایت می‌کند. با توجه به رویکرد بسیار معامله‌گرایانه او در سیاست بین‌الملل، به نظر می‌رسد که او فکر می‌کند می‌تواند از این ماجرا امتیازات قابل‌توجهی به دست آورد.»