روزنامه ایران: آنان که 18 تیر سال 78 و وقایع کوی دانشگاه در آن سال را به یاد دارند، علی اصغر خدایاری را هم می‌شناسند. او معاون دانشجویی دانشگاه تهران در دوران اصلاحات بود که به سبب حوادثی که آن سال‌ها در این دانشگاه و خوابگاه‌های دانشجویی رخ داد، بخوبی می‌تواند میان «فضای امن» و «فضای امنیتی» دانشگاه‌ها اظهار نظر کند؛ موضوعی که از سوی رئیس جمهوری در جمع دانشگاهیان مطرح شد. خدایاری که پس از حوادث سال 88 بازنشسته شده، بر این باور است که «راهبرد مسئولان آموزش عالی در دولت تدبیر و امید باید استقلال دانشگاه‌ها باشد که در این صورت فضای امن نیز به‌وجود خواهد آمد». مشروح گفت‌و‌گو با وی را در ادامه بخوانید.
رئیس جمهوری اخیراً در جمع دانشگاهیان اعلام کرد «فضای دانشگاه‌ها باید امن باشد، نه امنیتی». به نظر شما در حال حاضر فضای دانشگاه‌های کشور چگونه است و چطور می‌توان از فضای امنیتی به سمت فضای امن پیش رفت؟
به‌نظر من دانشگاه در حال حاضر در فضای بیم و امید به‌سر می‌برد، دوره امنیتی سنگینی را پشت سر نهاده و در آرزوی رسیدن به فضای امن لحظه‌شماری می‌کند. البته نشانه‌هایی از رسیدن به دانشگاه امن نیز دیده می‌شود، هرچند گاهی زمزمه‌های مخالف از برخی مراکز قدرت سعی می‌کند این نشانه‌ها را کمرنگ کند و به بیم دانشگاهیان دامن بزند. فکر می‌کنم برای رسیدن به دانشگاه ایده‌آل، مهم‌تر از سرعت حرکت،پیوستگی حرکت است. گام‌های کوچک ولی غیرقابل بازگشت سودمندتر و اثربخش‌تر از گام‌های بزرگ ولی متزلزل و بازگشت‌پذیر است. تصور می‌کنم دانشگاه‌ها وقتی می‌توانند بدون توجه به حاکمیت این جناح یا آن جناح، این حزب یا آن حزب ثبات حرکتی خود را در فضای امن تداوم بخشند که مستقل باشند. راهبرد مسئولان آموزش عالی در دولت تدبیر و امید باید استقلال دانشگاه‌ها باشد که در این صورت فضای امن نیز به‌وجود خواهد آمد.
حاکمیت فضای امنیتی چه آسیب‌هایی را برای دانشگاه‌ها چه در بعد فضای علمی آن‌ها و چه در بعد فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی دانشگاهیان اعم از استادان و دانشجویان در پی دارد؟
اصلی‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها حرکت در مرزهای دانش و گشودن روزنه‌هایی به‌دنیاهای جدید است. دانشگاه‌ها باید با نوآوری‌ها و ابتکارات راه‌ها و افق‌های نو را فراروی رشد و توسعه کشور بگشایند. نوآوری نتیجه پژوهش و تحقیق است و تحقیق در فضای ناامن و آکنده از ترس قابل انجام نیست. بنابراین مهم‌ترین لطمه فضای امنیتی در دانشگاه‌ها جلوگیری از توسعه علمی است و کشوری که از توسعه علمی محروم باشد نمی‌تواند در جهان پرچالش کنونی جایگاه درخور خود را بیابد. در رابطه با فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی دانشگاهیان نیز با توجه به این‌که این فعالیت‌ها معمولاً با قدرت فائقه تزاحم دارند، در صورت وجود فضای امنیتی و بالا رفتن هزینه فعالیت اساساً چنین فعالیت‌هایی یا به‌صورت درست و شفاف شکل نمی‌گیرد، یا به فعالیت‌های بسیار محدود و غیرشفاف و گاهی ناآشکار و مخفی تبدیل می‌شود و آسیب‌های فردی و اجتماعی فعالیت‌های غیرشفاف و پنهان حتماً بیش‌تر از خطراتی است که برخی تصور می‌کنند در صورت وجود فضای امن در دانشگاه‌ها ممکن است پیش بیاید.
بخشی از سخنان رئیس جمهوری متوجه این نکته بود که اگرچه دانشجویان باید فعالیت سیاسی داشته و از مسائل سیاسی مطلع باشند، اما دانشگاه‌ها نباید به پایگاه احزاب و گروه‌های سیاسی بدل شوند. این در حالی است که این انتقاد چه در دوره اصلاحات و چه در دوره آقای احمدی‌نژاد مطرح بود. چرا دچار چنین عارضه‌ای هستیم؟
مهم‌ترین دلیل تبدیل دانشگاه‌ها به پایگاه احزاب نبود امکان فعالیت سیاسی شفاف و بدون ترس در خارج از دانشگاه است. اگر احزاب وابسته به گرایش‌های فکری مختلف بتوانند در بیرون دانشگاه دفاتر و رسانه‌های خود را داشته باشند و در فضای امن افکار خود را ترویج کنند و در فضایی عادلانه و آرام برای کسب قدرت سیاسی تلاش کنند، دیگر دلیلی برای پناه آوردن به دانشگاه وجود نخواهد داشت. کسانی که می‌گویند دانشجویان باید سیاسی باشند، ولی نباید به عوامل احزاب تبدیل شوند، باید در وهله اول برای آزادی احزاب و رسانه‌ها در بیرون دانشگاه تدبیری بیندیشند. در کشورهایی که احزاب از آزادی‌های منطقی برخوردارند، مسأله‌ای به‌نام تبدیل شدن دانشگاه‌ها به پایگاه و باشگاه احزاب وجود ندارد و فعالیت‌های دانشجویی در چنین کشورهایی نوعاً معطوف به فعالیت‌های اجتماعی، محیط‌زیست و مواردی از این قبیل است.
راه‌های اقناع تشکل‌های سیاسی برای این‌که دانشگاه را پایگاه خود ندانند، چیست؟ منظور رئیس جمهوری از این‌که برخی با پول بیت‌المال در دانشگاه‌ها فعالیت سیاسی می‌کنند، مشخصاً چه گروه‌هایی هستند؟
به‌نظر من مشکل پایگاه شدن دانشگاه برای احزاب با بحث و اقناع قابل حل نیست، راه‌حل این مشکل، حل مشکل احزاب در جامعه است. من نمی‌دانم منظور رئیس جمهوری محترم از گروه‌هایی که با پول بیت‌المال در دانشگاه‌ها فعالیت سیاسی می‌کنند، چه گروه‌هایی هستند. ولی چیزی که روشن است این است که یک تشکل دانشجویی و یک تشکل همسوی دیگری در سطح استادان، که وابسته به یک سازمان خارج از دانشگاه هستند و از پول بیت‌المال استفاده می‌کنند، در دانشگاه رسماً مشغول فعالیت سیاسی هستند. البته آن‌ها خودشان هم به این موضوع اذعان دارند و آن را تکذیب نمی‌کنند، ولی مدعی هستند که برای این کار مجوز دارند، ضمن این‌که تلاش می‌کنند با زدن رنگ و لعاب وظیفه قانونی دفاع از انقلاب به فعالیت‌های خود، موضوع را طور دیگری جلوه دهند.
آیا دولت می‌تواند نقش نظارتی بر دانشگاه‌ها داشته باشد و از فعالیت سیاسی گروه‌های خاص در دانشگاه‌ها جلوگیری کند؟
مهم‌ترین وظیفه نظارتی دولت در دانشگاه‌ها حفظ محیط امن و جلوگیری از دخالت فراقانونی افراد و نهادهای غیرمرتبط در دانشگاه‌ها است. دولت باید طرفدار و حافظ استقلال دانشگاه‌ها باشد و ضمن خودداری از دخالت در امور داخلی آن‌ها، کمک کند تا دانشگاه به‌دست دانشگاهیان اداره شود. تا اطلاع ثانوی و تا زمانی‌که فعالیت سیاسی در خارج دانشگاه به‌صورت آزاد، سامان یافته و منطقی امکانپذیر نیست، فعالیت گروه‌های سیاسی مختلف در دانشگاه گریزناپذیر است. دولت هم نباید مانع فعالیت گروه‌هایی شود که در جامعه طرفدار دارند و می‌خواهند در چارچوب نظام فعالیت مسالمت‌آمیز داشته باشند، هر چند اگر بخواهد هم نمی‌تواند.
2004- 2024 IranPressNews.com -