گذرمان را از میدان عتیق یا بهتر است بگوییم میدان امام علی(ع) شروع می کنیم، میدانی که متعلق به زمان سلجوقیان است و زمانی قلب تپنده اصفهان بود و امروز بازسازی شده اگر چه بنا به گفته کارشناسان به علت همانندی با میدان نقش جهان به لحاظ معماری چندان جالب نیست و حتی باعث از بین رفتن برخی آثار باقی مانده زمان سلجوقیان هم شده است.

اصفهان، شهری که در دو مقطع تاریخی پایتخت ایران بوده است، زمانی در دوره سلجوقیان و زمانی در عهد صفویه. هر کدام از حاکمان وقت هم برای به رخ کشیدن ابهت حکومت خود، بنایی را پایه گذاری می کردند و معمارانی را به کمک می طلبیدند تا این بناها هر چه باشکوه تر بنیان نهاده شود و به حق هم اگر این بناها به دست معماران زبده ساخته نمی شد ما امروز آنها را نداشتیم و بالطبع نمی توانستیم به آنها ببالیم و از قبال آن هم توریست و گردشگری را مجذوب این شکوه و عظمت تاریخ مان کنیم.

اینکه صنعت گردشگری در بسیاری کشورها در حال توسعه است و هر کشوری بنا به جاذبه های قدیم و جدید با برنامه ریزی های خرد و کلان درصدد استفاده از این صنعت برآمده جای شکی نیست. در این میان کشورما ایران نیز با وفور جاذبه های گردشگری و تاریخی در صدر منابع غنی است اما چه شده که این صنعت در سال های اخیر رو به افول گذاشته دلایلی متعددی را شامل می شود. از عدم بهینه و متناسب سازی امکانات با جاذبه های طبیعی و میراثی از جمله کمبود هتل و مراکز اقامتی گرفته تا سیاست گذاری های کلان کشوری که شاید موثرترین عامل هم در کاهش ورود گردشگر طی سال های اخیر بوده است.

و اما اصفهان که به عنوان مقصد مهم گردشگران خارجی در طول سالیان گذشته شهره بوده با رکود بسیاری مواجه شده است که بنا به گفته مغازه داران بازار قدیمی این شهر، رکود؛ همه جای بازار را فرا گرفته و دیری نیست که برخی مغازه داران با خطر ورشکستگی روبه رو شوند. مکانی تاریخی که 400 سال است نبض اصفهان را در دست دارد.

همچنان که در بازار سرپوشیده میدان امام علی به سمت بازار میدان نقش جهان در حال گذر هستیم چهره هایی خسته و درهم تنیده را می بینیم. گویی که از آن جنب و جوش قدیمی خبری نیست. چشم هایی منتظر با صورت های چروکیده که به راحتی می توانی تشخیص داد در پس این سال ها تکیده تر هم شده اند. هر چند برخی مغازه های جدید بدلیجات و برخی پوشاکی ها کم و بیش مشتری های خود را دارند اما آن قدیمی ترها که اجناس سنتی دارند به نظر رونقی ندارند.

- محمد افشار. فروشنده پارچه در در بازار میدان نقش جهان است که در مورد وضعیت کاسبی این روزهای بازار با او گفت وگو کردیم:

*اوضاع این روزهای بازار چطور است؟

وضع کاسبی اصلا خوب نیست و بیشتر هم به خاطر نوسانانت نرخ دلار است. چون مرتب قیمت ها تغییر می کند مردم برای خرید دست نگه داشته اند. از لحاظ واردات نیز حساب و کتاب ها مشخص نیست. زمانی جنس خارجی مثل سیل روانه بازار می شود و زمانی هم تا اندازه ای از واردات جلوگیری می شود که اجناس جواهر می شوند.

*وضع ورود توریست ها چی؟

از لحاظ توریست هم آن امنیتی که یک توریست باید داشته باشد، وجود ندارد. علت آن هم به نظر بدگویی هایی است که علیه ایران می شود که این موضوع باعث سلب اعتماد از گردشگران شده است و به نظرم مسولین هم باید جوابگوی این موضوع باشند که در مجموع این عوامل بازار کم کم به حالت مرده در آمده است.

*چند سال است در بازار مشغول کار هستید؟

حدود 33 سال.

*چه زمانی بازار اصفهان رونق داشته؟ از نظر توریستی و...

از بچگی در بازار بودم. در زمان قبل انقلاب که وضع توریست به لحاظ ورود گردشگر ناگفتنی است. اما بعد از انقلاب هم که یک مرتبه وضعیت توریسم دچار رکود ناگهانی شد و اصلا از توریست خبری نبود مگر این که برخی افرادی که در سفارت روسیه در همین خیابان حکیم فعلی که دایر بود، در بازار رفت و آمد داشتند اما آنقدر دست به عصا راه می رفتند که پولی خرج نمی کردند. به خاطر سیاست های دولت شان که نوعی کمونیستی بود، اصلا اهل خرید نبودند. اخیرا هم توریست هایی که به ایران سفر می کنند به قول معروف کسانی هستند که هیچ جای دیگری نمی توانند سفر کنند به ایران می آیند.

*از کدام کشورها؟

کشورهایی که هزینه ارزش پولشان از ایران بیشتر است و ایران کشوری ارزان برای آنها محسوب می شود، به همین خاطر بیشتر به ایران سفر می کنند. به عنوان مثلا با 100 دلار کل ایران را می توانند بگردند اما ما اگر 1000 دلار هم داشته باشیم نمی توانیم جایی برویم.

* نگفتید کدام دوره، گردشگری اصفهان بیشتر رونق داشته..

تا قبل از سال 75 خیلی خوب بود. بعد از سال 75 هر چه گذشته بدتر شده است. در مورد آمار فروش می توانم به شما بگویم ما هر سال 10 درصد کاهش داشته ایم. خوب بازار حالت عمده فروشی دارد، از نقاط مختلف می آیند. به خصوص که اصفهان در مرکز و شاهراه قرار گرفته اما می توان گفت رونق بازار در حد صفر رسیده است. تا قبل سال 75 حدود 450 مشتری داشته ایم از این تعداد در حال حاضر شاید در هفته یک مشتری هم نداشته باشم.

*پس مردم کجا خریدهایشان را انجام می دهند؟ آیا رونق بازار در میان خریداران داخلی هم کم شده؟

وضع اقتصادی مردم خیلی ضعیف شده و هر کس را سراغ می گیریم می بینیم به عناوین مختلف ترجیح می دهد پول خود را در بانک سرمایه گذاری کنند. خرید نمی کنند، همه دنبال سود بانکی بیشتر هستند که در واقع نشان می دهد پول از گردونه بیرون رفته است. اما اینکه مقصر کیست؟ علت کدام است؟ باید بررسی شود اما به نظر من مقصر اصلی دولت است که بازار را به این روز انداخته و دچار رکود شده است.

*این اواخر با تغییر دولت و آمدن دولت جدید، تغییری در وضعیت گردشگری خارجی روی داده است؟

شاید 10 یا 20 درصد اضافه تر شده است اما توریست هایی هم که می آیند خرید قابل توجهی ندارند و بیشتر عکس می گیرند. اگر 40 توریست در بازار بیاید از این تعداد جمعا به اندازه یک میلیون هم خرید نمی کنند. حالا حساب کنید چقدر شغل در این بازار است.

*اگر رکود بازار به همین منوال پیش رود چه پیش بینی از آینده دارید؟

اگر به همین صورت پیش رود بازار دچار ورشکستگی می شود. وقتی به دارایی مراجعه می کنیم و گله و شکایت داریم می گویند درآمد خود را از مردم تامین کنید. اما نمی توان مردم را مجبور به خرید کرد. دارایی هم می گوید" اگر نمی توانید مالیات بدهید، مغازه خود را اجاره دهید یا در مغازه خود را ببندید." اما خوب کجا بروم. به فرض هم که مغازه ام را اجاره دهم خودم بروم خانه نشینی کنم؟ پس تکلیف من چه می شود، این که جواب من نیست.

******

-محمدرضا سجاد نسب- فروشنده پارچه های قلمکار، دیگر مغازه داری است که در میدان نقش جهان چند سالی است مشغول کاسبی است. او با رویی گشاه به سوال های ما پاسخ می دهد:

*چه خبر از بازار اصفهان؟

الان که فصل زمستان است و تقریبا معمولی است اما به علت نوسانات بازار ارز دچار رکود هستیم.

*وضعیت توریست چگونه است؟

نسبت به زمان احمدی نژاد بهتر شده.

*بیشتر از چه کشورهایی می آیند؟

ایتالیا، فرانسه، آلمان. ژاپن و چین هم هستند.

*خرید چی؟ آیا خریدی هم دارند؟

کم و بیش خرید می کنند. نسبت به صنایع دستی ایران علاقه زیادی دارند.

*نسبت به دوره قبل چطور؟

دوره خاتمی خیلی بهتر بود. همان طور که بهتر می دانید روابط سیاسی باید خوب باشد تا توریست هم بیاید.

*بازار اصفهان بیشتر از توریست های خارجی منبع درآمد دارد، درست است؟

بله. اصلا همه کشورها بیشتر منابع درآمدی شان از توریست است، نفت و معدن ندارند، مثل ترکیه. به قول آقای رضایی ما یک ستون به اسم نفت داریم اما بقیه کشورهای دیگه نفت ندارند اما به اندازه نفت ما منبع درآمدشان از توریست است.

* در واقع بیشتر کسانی که از شما خرید می کنند ایرانی هستن یا خارجی؟

ایرانی هم زیاد خرید می کنند. شاید در هفته 200 دلار از خارجی ها خرید داشته باشیم اما هنوز هم خارجی ها کم هستند.

*چند سال است در بازار هستید؟

30 سال.

*کدام دوره بهتر بود؟

از زمان انقلاب به بعد زمان رفسنجانی و خاتمی اما بعد هر چه جلوتر رفتیم وضع بدتر شد.

* آینده را چطور می بینید؟

اگر با هم کنار بیایند و توافق کنند به نظرم اوضاع بهتر می شود.

*منظورتان از کنار آمدن و توافق چیست؟

منظورم توافق ایران با کشورهای غربی است. این کشورها مثل ایرانی ها نیستند اگر روابط دولت ها بد شد مردم شان هم حرف دولت هایشان را گوش می کنند و به کشورهایی که با آنها مشکل دارند، نمی آیند.

*برای تولید پارچه های قلمکار مشکلی ندارید؟

چرا. ما برای تولید پارچه، پنبه را از پاکستان یا حتی ازبکستان می آوریم. درست است که جزو صنایع دستی ایرانی است اما اجناس اولیه خودمان را مجبوریم از خارج وارد کنیم. مثل رنگ پارچه.

*چند سالی بود که می گفتند بازار پارچه های قلم کار دچار رکود شده آیا این رکود به خاطر طرح های قدیمی و تکراری بوده است؟

خیر. رکود آن به علت ورود صنایع دستی پاکستانی بود که جایگزین پارچه های ایرانی شد که خیلی شبیه ترمه بود اما بافتنی بود و به یک باره مشتری ها غالبا از آن صنایع خرید می کردند. می پرسیدیم چرا جنس ایرانی نمی خرید که می گفتند" مگر اینها ایرانی نیست." که این امر نشان می داد مشتری ها خبر نداشتند اجناس خارجی خرید می کنند.

*ظاهرا اجناس خارجی دیگر در بازار نیست. چه شد صنایع دستی خارجی دچار رکود شد؟

هم اجناس خارجی گران شد هم دیگر به بازار وارد نشد. البته در میدان نقش جهان هر که صنایع دستی خارجی بفروشد جریمه می شود. در زمانی که احمدی نژاد سفری به اصفهان داشت برخی معترض شدند که صنایع دستی خارجی وارد بازار شده او هم دستور داد این صنایع دستی از میدان امام جمع شود.

*فقط پارچه های قلمکار خارجی جمع آوری شد یا صنایع دستی دیگری هم جمع شدند؟

نه. فقط پارچه های قلمکار خارجی جمع آوری شد اما دیگر صنایع دستی خارجی در میدان نقش جهان هنوز به فروش می رود.

*طرح های جدید بیشتر مشتری دارند یا سنتی ؟