معضل اجتماعی زنان خیابانی، نگرانی‌هایی را برای خانواده‌ها پدید آورده است. همچنین ساماندهی و جلوگیری از ازدیاد و رفع مشکلاتشان همواره مسئولان را با دشواری های فراوانی روبرو می‌کند. زیرا تعداد و قابل شناسایی بودنشان امکان پذیر نیست. این در حالیست كه رویكرد سازمان بهزیستی، رویكرد حمایت از این زنان است و در این راستا طرح توانمندسازی جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی این زنان تدوین شده است.

نتیجه تحقیقی که از شماری زنان خیابانی صورت گرفته بیانگر این است که بیش از ٦٠ درصد آن‌ها در نوجوانی وارد این شغل می‌شوند.٦٢ درصد روسپیان زمینه خانوادگی داشته و با پدر و مادر زندگی می‌کرده‌اند.٢٢ درصد با خویشاوندان و ٢ درصد نیز با بهزیستی زندگی کرده‌اند.

از سوی دیگر در سال‌های گذشته افزایش فرار دختران از خانه، به افزایش تعداد زنان خیابانی در کشور منجر شده است. بنا به اعلام سازمان بهزیستی «در 9ماهه اول سال 88، 397 نفر دختر فراری در خانه‌های سلامت بهزیستی‌پذیرش شدند و تعداد زیادی از آن‌ها توسط مراکز مداخله در بحران به منازلشان بازگشت داده شده‌اند اما پیش‌بینی می‌شود که بین دو هزار و 500 تا سه هزار دختر فراری در کشور وجود داشته باشد.»

این افراد انگیزه‌های اجتماعی، اقتصادی متفاوتی دارند. برخی برای پول این كار را انجام می‌دهند و ریشه‌های اقدامات آن‌ها متفاوت است. نباید تمام این افراد را به عنوان مجرم شناسایی و ساماندهی كرد، بلكه باید میان گروه‌های مختلف آن‌ها تمیز قائل شد. باید در كنار این امر افراد آسیب‌دیده را شناسایی و فرصت بازگشت آن‌ها را به جامعه فراهم كرد، چرا كه با مجرم‌انگاشتن آسیب‌دیدگان آن‌ها از مسیر بهبودی دور می‌شوند.

از طرفی آگاه سازی فرزندان از مسائل و مشکلات فرار جوانان به‌ویژه زنان و دختران در جامعه، توجه به تبعات سوء ناشی از بی بند و باری‌ها، رعایت حقوق همسر و فرزندان، توجه به خواسته‌های معقول و منطقی با آن‌ها، برخورد مناسب با کارهای غیر اخلاقی فرزندان، انجام کارها و تدابیر منطقی و بازدارنده با فرد آسیب دیده را می توان از عوامل کاهش به وجود آمدن آسیب‌‎های اجتماعی برشمرد.

لازم است نوع نگاه به این زنان تغییر یابد، چرا كه صدها برابر زنان روسپی، مردان روسپی داریم كه طالب و مشتری این زنان هستند و در اغلب كشورهای دنیا پیكان قوانین مجرمانه به سوی مردانی است كه مشتری این زنان هستند.

پیش از این عامل فقر همچنان موثرترین عامل در ظهور زنان خیابانی بوده است، در زنان خیابانی كه از طریق مراجع قضایی و انتظامی به مراكز سازمان بهزیستی معرفی می‌شوند، «اعتیاد» در خانواده، «طلاق» و نابسامانی خانواده و «زندگی در محله‌های آسیب‌خیز» از جمله عوامل موثر در بروز روسپی‌گری بوده است.

*زنان خیابانی؛ قربانیان خشونت
تعداد زیادی از این زنان معمولا با کسی ازدواج کرده‌اند که شکل پدرشان بوده است؛ یعنی معتاد و عده‌ای نیز از سوی شوهرانشان وادار به روسپی‌گری شده‌اند.

یافته‌های ناشی از تحقیقات خصوصی پژوهشگران، حاکی از آن است سی و هفت درصد این زنان دوران کودکی و نوجوانی خود را بدون حضور توام پدر و مادر طی کرده‌اند.

*زنگ خطر افزایش آمار ایدز در بین زنان خیابانی
در صورتی كه نرخ ابتلا در HIV در میان زنان آسیب‌دیده مراكز بازپروری سازمان بهزیستی به پنج درصد برسد، در این صورت زنگ خطر به صدا درمی‌آید و باید رویكردهای ویژه‌ای در این زمینه اتخاذ كرد. ۷۰ تا ۸۰ درصد از این زنان موفق به ترخیص از مراكز سازمان بهزیستی می‌شوند و تا شش ماه پیگیری‌هایی در زمینه سرنوشت آن‌ها انجام می‌شود، اما به دلیل فقدان منابع این پیگیری‌ها ادامه نمی‌یابد.

علی‌رغم اینكه زنان خیابانی تحت پوشش سازمان بهزیستی جزء دهک‌های پایین جامعه هستند، اما مطالعات اجتماعی نشان می‌دهد روسپیانی در جامعه ظهور كردند كه وضعیت اجتماعی بهتری دارند و وزن عامل اقتصادی كاهش یافته و این حاكی از به صدا درآمدن زنگ خطر برای جامعه است، در این میان آنچه در گسترش آمار زنان خیابانی اهمیت دارد مسئولیت نهادهای اجتماعی و سیاست‌گذاران است.

*رشد آسیب‌های اجتماعی با افزایش جمعیت و تغییر ساختار جمعیتی
افزایش جمعیت كشور، تغییر ساختار جمعیتی و افزایش تعداد جوانان و نوجوانان از جمله دلایل رشد آسیب‌های اجتماعی در كشور، بوده است. تغییر ساختار جمعیتی هم فرصت و هم تهدید است. فرصت است اگر برایش برنامه تدوین شده باشد و تهدید است اگر برایش برنامه‌ریزی انجام نشده باشد.

رشد جمعیت شهرنشینی از دیگر علل افزایش آسیب‌های اجتماعی است، چرا كه در حال حاضر شاهد افزایش نرخ شهرنشینی در كشور به ۷۱ درصد هستیم. این در حالی است كه افراد جدید ساكن در شهرها، شهروند نیستند، چرا كه از امكانات شهری برخوردار نبوده و فرصت دسترسی به امكانات برابر را ندارند و این موضوع سبب ایجاد فقر قابلیتی شده است. در كنار تمام اینها فقراقتصادی، عدم ثبات اقتصادی و توزیع ناعادلانه فرصت‌ها و دسترسی‌ها نیز از جمله مهم‌ترین علت‌های گسترش آسیب‌های اجتماعی است.

شهرهای بزرگ و مهاجرپذیر، شهرهایی هستند كه آمار زنان خیابانی در آن‌ها بیشتر است و در سطح كشور مراكز استان‌های تهران و خراسان رضوی بیشترین آمار حضور زنان خیابانی را دارد و البته این بدان معنی نیست كه این زنان بومی این استان‌ها هستند.

*ایجاد شغل یکی از روش‌های بازدارنده فقر و فحشا
مهارت‌های کم، تحصیلات اندک، امکانات محدود اشتغال و وجود شرایط منفی احتمال سوق دادن برخی زنان را به سمت انحرافاتی چون فحشا و مصرف مواد مخدر افزایش می‌دهد. اما مساله تاسف بارتر این است که برخی از این زنان از همان سال‌های اولیه کودکی و نوجوانی برایشان نواخته شده است، جایی که این دختران از سوی پدر، برادر، دایی و ناپدری خود مورد سوء استفاده قرار گرفته‌اند.

امان‌‏الله قرایی‌‏مقدم، جامعه‌‏شناس و استاد در گفت‌وگو با برنا، یکی از روش‌های بازدارنده فقر و فحشا را تولید شغل دانست و گفت: برای جلوگیری از گسترش فحشاء باید سالانه یک میلیون شغل تولید كنیم، در صورتی كه دولت بیش از 400 تا 500 هزار شغل نمی‌تواند، ایجاد كند. به طوری كه در حال حاضر در ایران 16 درصد بی‌‏كاری بین مردم و 20 تا 27 درصد بین فارغ‌‏التحصیلان وجود دارد. پس در این صورت فحشاء پیش رفته و چاره نخواهد داشت.

وی، افزود:‌‏ 4 میلیون بی‌‏كار، 5 میلیون معتاد و 9 میلیون دختر و پسر ازدواج نكرده (5/5 میلیون دختر، 5/3 میلیون پسر) در كشور وجود دارد كه منجر به گسترش فحشاء در جامعه شده است.

مصطفی اقلیما رییس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران در این رابطه با تاکید بر اینکه آمار این زنان در جامعه با افزایش آسیب‌های اجتماعی ارتباط مستقیم دارد، گفت: افزایش فقر در جامعه و همچنین افزایش آمار طلاق می تواند باعث افزایش این آمار شود. به این معنی که بخشی از زنان مطلقه ممکن است به علت نبود امکانات مالی به خیابان ها کشیده شوند.

اقلیما افزایش بیکاری و فقر، تورم بالا و به زندان افتادن شوهران نیز موثر دانست و گفت: در کشور ماکه بیکاری و فقر بیداد می‌کند و امکان ازدواج جوان‌ها به راحتی امکان ندارد و حتی ازدواج‌ها به دلیل نبود امکانات مالی و حتی سرپناه به طلاق منجر می‌شود، عاقبت این زنان چه خواهد شد و برای وضعیت زندگی خود باید چه کنند. قطعا عده‌ای از آن‌ها به این راه خواهند افتاد و ما نیز تا بحال هیچ گونه راه پیشگیری برای آن‌ها نداشته‌ایم مثل این که امکان داشتن حداقل در‌آمد یا شرایط زندگی برای آن‌ها مهیا شود تا برای گذراندن زندگی خیابانی نشوند.

گفتنی است؛ برای از بین بردن معضل پدیده زنان خیابانی باید مسئولان و متولیان رسیدگی این امر تعیین شوند و لزوم برنامه ریزی جدی و دقیق برای جلوگیری از علنی شدن آن در سطح جامعه است و ایجاد اشتغال و توانمندسازی این زنان به‌ویژه برای جلوگیری از بازگشت مجدد به خیابان، طرح‌های در دست بررسی قرار گیرد.

در نگاه بودجه‌ریزان و سیاست‌گذاران در توزیع اعتبار، این زنان همواره در پایین‌ترین ردیف لیست اعتبارات قرار می‌گیرند و این امر حاكی از نگاه غلط سیاست‌گذاران است، چرا كه فكر می‌كنند این زنان خود مسبب مشكلاتشان بوده‌اند.

*از هر چهار ازدواج در كشور یكی به طلاق می‌انجامد
از طرفی کارشناسان آسیب های اجتماعی بر این باورند که تنها 9 درصد این زنان به زندگی مشترک خود ادامه می‌دهند. 50 درصد این زنان در همان دو سال اول با زندگی مشترک وداع می‌کنند و این در حالی است که هفتاد و پنج و دو دهم درصد این زنان در طول زندگی مشترک نیاز به مهر و محبت را با تمام وجود می‌طلبند و 70 درصدشان نیز در زندگی مشترک خود قربانی ضرب و شتم و پرخاشگری همسرشان هستند.

در حال حاضر از هر چهار ازدواج یک ازدواج در كشور به طلاق می‌انجامد و مشكلات خانوادگی، خشونت‌های خانگی، پرخاشگری و كودک‌آزاری در جامعه افزایش یافته است.

*رواج خیابانی شدن در بین زنان متاهل!
امان‌‏الله قرایی‌‏مقدم، جامعه‌‏شناس و استاد دانشگاه با بیان این مطلب كه دین از عوامل مهم جلوگیری‌‏كننده از انحرافات اجتماعی است، افزود: وقتی ارزش‌‏های دینی و هنجارها در جامعه ضعیف شود، جامعه دچار بی‌‏بند و باری خواهد شد.

قرایی مقدم دلایل افزایش پدیده زنان خیابانی معلول عواملی مانند مسائل اقتصادی و طلاق عنوان کرد و گفت: وقتی از هر چهار ازدواج یكی منجر به طلاق شود و این طلاق باعث قطع درآمد زن و بی سر و سامان شدن آن زن شود، وی را به سمت فحشاء سوق می‌‏دهد.

وی اعتیاد را از دیگر عوامل مهم ایجاد فحشاء اعلام كرد و گفت: مردانی كه معتاد هستند، زنان خود را وادار به تامین مخارج اعتیاد خود از طریق فحشاء می‌‏كنند.

*قتل و جراحت؛ فرجام زنان خیابانی
در این رابطه مجید ابهری، آسیب شناس و روانشناس اجتماعی در گفت‌وگو با برنا اظهارکرد: برای ارزیابی آمار این گونه زنان ابزار منطقی و درستی در دست نیست و هر کس بر اساس سلیقه و دیدگاه خود عدد و رقم اعلام می‌کند و این به دلیل کم اطلاعی و بزرگ نمایی بعضی از ناهنجاری‌های اجتماعی و نبود بانک اطلاعاتی مناسب در زمینه آسیب‌های اجتماعی است.

وی همچنین با اشاره به این مطلب که 100 درصد زنان خیابانی دچار اضطراب و استرس هستند، افزود: نگرانی از دستگیر شدن یا افتادن در چنگال زورگیران و در نهایت قتل و مجروح شدن نتیجه حضور زنان در خیابان‌هاست.

این جامعه شناس با بیان این مطلب که تا به حال هیچ سازمان یا نهادی از این زنان حمایت نکرده است، تصریح کرد: عده‌ای از کارشناسان در این حوزه علت اصلی این آسیب را فقر نمی‌دانند، زیرا بسیاری از زنان هستند که در شرایط مالی بدی به‌سر می‌برند، اما تن به خیابانی شدن نمی‌دهند و حاضر نیستند عفت خود را لکه دار کنند.

مجید ابهری در ادامه تاکید کرد: تعیین یک مرکز حمایت از زنان خیابانی، اشتغال زایی و کارآفرینی برای زنان خیابانی برای بازپروری شخصیتی و هویتی و همچنین روانکاوی این زنان به جامعه پذیر شدن آن‌ها کمک می‌کند.

آسیب شناس و روانشناس اجتماعی همچنین به اتخاذ تصمیمی اساسی درباره وضعیت زنان خیابانی اشاره و تاکید کرد: مسئولان باید اقدامات جدی در ارتباط حمایت از این زنان و فرزندانشان انجام دهند؛ تحت پوشش بیمه قرار دادن آن‌ها و فرزندانشان از ضروری‌ترین قدم‌های اولیه برای حمایت از زنان خیابانی است.

لازم به ذکر است؛ پژوهش‌ها در حوزه زنان خیابانی، پژوهش‌هایی جست و گریخته است كه اكران خصوصی می‌شود و جامعه از نتایج آن محروم می‌ماند و باید توجه كرد كه تولید ملی تنها تولید خودرو نیست و لازم است در حوزه‌های اجتماعی تولید دانش كرد كه این امر مستلزم اعطای اجازه به انجام پژوهش در زمینه‌های مختلف مسائل اجتماعی است.