به گزارش خبرنگار مهر، سل‌ يك‌ عفونت‌ باكتريايي‌ مسری حاد يا مزمن‌ است که ابتدا ریه ها را درگیر می کند اما کم کم سایر اعضا نیز درگیر می شوند.

با وجود شناخت داروهای مؤثر علیه سل، اما هنوز هم این بیماری یکی از بزرگترین معضلات بهداشتی جهان به شمار می رود به طوری که از هر سه نفر جمعیت جهان یک نفر به باسیل سل آلوده بوده و در هر ثانیه یک نفر به باسیل سل آلوده می شود.

بیش از 80 درصد از موارد سل در ۲۲ کشور جهان زندگی می کنند که افغانستان و پاکستان در همسایگی ایران جزو این کشورها به شمار می روند.

براساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت به رغم سیر نزولی بروز سل در جهان در سال 2011 تعداد 8.7 میلیون نفر مبتلا به سل گزارش شده که هر سال 10 میلیون کودک بر اثر ابتلا والدینشان به سل یتیم می شوند.

ابتلای یک سوم جمعیت جهان به سل

شاید بتوان گفت یک سوم جمعیت جهان (حدود دو میلیارد نفر) به میکروب سل آلوده و در معرض خطر ابتلا به بیماری سل قرار دارند و هر ساله حدود 9 میلیون نفر به سل فعال مبتلا می شوند و یک و نیم میلیون نفر در اثر این بیماری جان می دهند.

كشور ما هم از اين موضوع مستثني نبوده و اين بيماري در اغلب استان هاي كشور به ویژه مناطق شرقي به دليل همجواري با كشورهاي افغانستان و پاكستان بیشتر احساس می شود که ترددهای غیرمجاز اتباع همسایه بر این مشکل دامن می زند. از آنجایی که خراسان جنوبی نیز از جمله استان های مرز شرقی کشور محسوب می شود بر خود لازم دانستیم تا مردم را از علایم و راه های پیشگیری و درمان این بیماری بیشتر آشنا سازیم.

مردم نشانه های مشکوک به سل را جدی بگیرند

زهرا سماواتی یکی از شهروندان بیرجندی در گفتگو با مهر، با اظهار بی اطلاعی در مورد این بیماری گفت: سل بیماری بوده که مردم در گذشته به دلیل نبود شرایط بهداشتی و درمانی مناسب با آن دست و پنجه نرم می کردند و در حال حاضر کنترل شده است.

وی بیان داشت: مردم در گذشته دلیل علمی نداشته و نفرین کسی و یا شدت غم و غصه را از دلایل این بیماری می دانستند.

احمد شاهدادی نیز بیان داشت: بیماری سل بیماری مسری است و باید تمام وسایل فرد بیمار را از دیگر اعضای خانواده جدا کرد.

وی با بیان اینکه سرفه و تب از نشانه هایی است که باید جدی گرفته شود، افزود: همه باید با بروز نشانه های مشکوک از هر نوع بیماری برای رعایت حقوق دیگران هم که شده به پزشک مراجعه کنند تا بتوان با آرامش بیشتری در جامعه زندگی کرد.

یک فرهنگی ساکن شهرستان بیرجند نیز بیان داشت: سل یکی از بیماری های عفونی است که از راه تنفس و ارتباط با فرد بيمار به بدن انسان منتقل می شود.

محمد سلیمانی با بیان اینکه آموزش نکات بهداشتی باید در مدارس نهادینه شود، اظهار داشت: باید از کودکی افراد با بیماری ها آشنا شوند تا بتوان کنترل بیشتر و بهتری بر روند نزولی بیماری ها داشت چرا که هستند افراد بزرگسالی که هیچ اطلاعی از این بیماری ندارند و باورهای نادرست آنها زمینه ساز بروز مشکلاتی می شود.

سیر نزولی سل در 46 سال گذشته در ایران

طبق آمارهای منتشر شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، میزان بروز بیماری سل در طول 46 سال گذشته، روند نزولی داشته و از تعداد 10 هزار و 987 مورد مبتلا به سل گزارش شده کشور در سال 90، زنان 50 درصد موارد و 12درصد موارد را بیماران غیر ایرانی (اغلب افغانی) تشکیل می دهند.

همچنین بیشترین میزان بروز سل مربوط به گروه سنی 65 سال به بالا بوده است که این حاکی از موفقیت چشمگیر کشور در کنترل این بیماری است.

سرفه های بیش از دو هفته را جدی بگیرید

مسئول بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت بیرجند در گفتگو با مهر اظهارکرد: شایع ترین علامت ابتلا به بیماری سل، سرفه پایدار به مدت دو هفته و بیشتر است که معمولا همراه خلط بوده و ممکن است با سایر علائم تنفسی نظیر تنگی نفس، درد قفسه سینه یا پشت و خلط خونی همراه شود.

محمد صدیق فاروقی ادامه داد: تب، کاهش اشتها و کاهش وزن، بیحالی، تعریق شبانه، خستگی زودرس و ضعف عمومی از دیگر علایم عمومی سل به شمار می روند.

وی با بیان اینکه سرفه بیش از دو هفته یکی از نشانه های ابتلا به سل است که باید جدی گرفته شود، تصریح کرد:سرفه یا عطسه فرد مبتلا بدون رعایت نکات بهداشتی سبب شده تا قطره هایی که حاوی میکروب سل هستند در هوا پخش در صورت استنشاق افراد دیگر آنها نیز مبتلا به سل شوند.

تشخیص دیرمهمترین چالش پیش روی کنترل بیماری سل

وی با اشاره به اینکه همواره تعدادی از مبتلایان به سل مورد شناسایی قرار نمی گیرند، ادامه داد: تشخیص دیرهنگام و یا اشتباه بیماری توسط پزشک و یا عدم قبول بیماری از سوی مبتلایان سبب شده تا بیماریابی پایین چرخه انتقال بیماری را حفظ کند لذا تشخیص زودرس بیماری نقش عمده ای در کنترل سل در جامعه دارد.

سل مربوط به قشر و طبقه خاصی نیست

مسئول بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت بیرجند در گفتگو با مهر، در این راستا گفت: بیماری سل یکی از مهم ترین بیماری های عفونی قرن حاضر بوده که توانایی درگیر کردن کلیه ارگان های بدن را دارد ولی ریه ها بیشتر به سل مبتلا می شوند.

محمدصدیق فاروقی اظهار داشت: ریه اولین عضو درگیر در این بیماری است اما تقریبا هیچ کدام از دستگاه های بدن از شر بیماری در امان نبوده و مبتلا می شوند.

وی با بیان اینکه سل مربوط به قشر خاصی از جامعه نمی شود، افزود: متاسفانه باورهای نادرست از بیماری سبب شده تا بیماران در تشخیص اولیه، بیماری خود را قبول نکنند و این امر در روند خدمات رسانی خلل ایجاد می کند.

فاروقی با بیان اینکه حتی خانواده پزشکان نیز دچار این بیماری شده اند، ادامه داد: متاسفانه شبیه بودن علایم بیماری سل به سایر بیماری های ریوی سبب شده تا در برخی موارد پزشکان نیز در تشخیص دچار اشتباه شوند.

سل کشنده ترین بیماری عفونی

وی سل را کشنده ترین بیماری عفونی دانست و افزود: بیش از 90 درصد بیماران مبتلا به سل و مرگ ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه بوده است.

فاروقی بیان داشت: 75 درصد مرگ ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه در رده سنی بین 15 تا 54 سال است که فقر، مهاجرت، حاشیه‌ نشینی و پوشش‌ های بهداشتی نامناسب از عوامل افزایش این بیماری می توان برشمرد.

مسئول بیماری‌ های واگیردار مرکز بهداشت بیرجند با اشاره به اینکه استان های سیستان و بلوچستان و گلستان بیشترین آمار ابتلا به سل را در ایران دارند، ادامه داد: بر اساس آمار مرکز بهداشت در سال 90 در خراسان جنوبی در هر 100 هزار نفر 16.8 نفر مبتلا به سل گزارش شده است.

فاروقی آمار مبتلایان به سل در سال 90 در شهرستان بیرجند را 36 بیمار دانست و ادامه داد: این آمار برای شهرستان بیرجند در سال 91 تعداد 51 بیمار بوده و در شش ماهه نخست امسال نیز 20 بیمار شناسایی شده اند.

دورنمای کنترل بیماری در آینده مبهم است

فاروقی افزود: بروز سه همه گیری از این بیماری در دو دهه اخیر دورنمای کنترل این بیماری را در آینده نزدیک بسیار مبهم نشان می دهد.

وی با بیان اینکه ایجاد همه گیری بیماری ایدز و سل مقاوم به دارو جهان را با تمام تجهیزات عظیم پزشکی بیش از یک قرن به عقب برگردانده است، اظهار داشت: میکروب سل به صورت ذرات ریز از طریق سرفه، عطسه، صحبت، خنده و یا فریاد فرد بیمار ورد هوا می شود.

وی بیان داشت: میکروب سل در خلط کاملا خشک شده و یا در گرد و غبار معلق پس از هشت تا 10 روز از بین می رود اما این میکروب در خاک سرد و سایه دار حداقل شش ماه زنده می ماند.

فاروقی با بیان اینکه برای انتقال بیماری سل تماس های طولانی و ورود تعداد زیاد میکروب سل نیاز است، افزود: انتقال بیماری به اطرافیان بیمار به سه عامل واگیربودن بیماری سل(سل ریوی اسمیر مثبت)، محیط تماس و مدت زمان تماس بستگی دارد.

دوری بیمار و شروع درمان دارویی بهترین راه توقف انتقال سل

وی بهترین راه توقف انتقال را دوری بیمار از اطرافیان و آغاز درمان دارویی دانست و ادامه داد: شروع درمان دارویی سبب می شود تا بیماری سل سریعا بعد از دو هفته از شروع درمان حتی در صورت مثبت بودن آزمایش خلط کاهش یابد.

فاروقی مکان های پر ازدحام، کوچک، سربسته، کم نور، بدون تهویه مناسب و مرطوب را بهترین شرایط برای انتقال بیماری دانست و گفت: افرادی که به مدت طولانی در تماس نزدیک با فرد مبتلا به سل واگیردار هستند بیشترین میزان خطر ابتلا به سل را دارند.

وی فرد در تماس نزدیک با بیمار مبتلا به سل ریوی واگیر، جوامع کم درآمد با خدمات بهداشتی ضعیف، اشخاص متولد شده در مناطق شیوع سل، افرادی که طولانی مدت در مراکز خاص نظیر زندان، آسایشگاه ها و پناهگاه ها نگهداری می شوند، افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی، کارگران مهاجر از کشورهای با شیوع بالا یا افراد بی خانمان، افراد مبتلا به ایدز، افرادی که در دو سال گذشته مبتلا به سل شده و یا سابقه درمان ناکافی دارند و افرادی که در موقعیت های خاص طبی قرار دارند را از گروه هایی دانست که شانس بیشتری برای ابتلا به بیماری دارند.

تمام انواع سل مسری نیست

فاروقی بیان داشت: تمام انواع سل مسری نبوده و تنها بیمار مبتلا به سل ریوی خلط مثبت می تواند میکروب را در هوا پخش کرده و بیماری را به دیگران انتقال دهد.

وی گفت: بیماری افراد مبتلا به سل ریوی خلط مثبت از زمانی که دچار سرفه و خلط شده اند تا دو هفته از شروع درمان دارویی ضد سل برای اطرافیان خطر سرایت را دارد و بعد از آن این افراد هیچ گونه خطری برای دیگران ندارند.

عفونت سل با بیماری سل متفاوت است

فاروقی با بیان اینکه عفونت سل با یماری آن متفاوت است، افزود: فرد مبتلا به عفونت سل میکروب سل را در بدن خود به صورت خفته دارا بوده و لی هیچ گاه علایم بیماری سل را ندارد و به دیگران منتقل نمی کند و این افراد تنها تست جلدی توبرکولین مثبت داشته و به جز موارد خاص با نظر پزشک احتیاج به درمان ندارند.

وی ادامه داد: فرد مبتلا به بیماری سل علاوه بر وجود میکروب سل فعال در بدن علایمی چون سرفه مداوم بیش از دو هفته، خلط خونی، کاهش وزن، ضعف و بیحالی مفرط، تب و عرق شبانه را در خود حس می کنند.

فاروقی بهترین راه تشخیص بیماری را آزمایش خلط در سه نوبت مجزا و مشاهده آن در زیر میکروسکوپ دانست و گفت: در صورت ابتلا به سل ریوی در اکثر موارد میکروب سا در داخل خلط مشاهده می شود که این آزمایش در کلیه مراکز بهداشتی درمانی رایگان است.

وی افزود: در صورت وجود بیماری سل در افراد درمان دارویی خوراکی به مدت شش ماه طبق جدول مصرف روزانه به صورت کاملا رایگان ارائه می شود و یکی از مسئولان بهداشتی بر بلع دارو توسط بیمار نظارت مسقیم داشته تا روند درمان به خوبی انجام شود.

استفاده منظم درمان دارویی زمینه ساز اثربخشی لازم برای درمان

هرچند بیماری سل یک بیماری واگیردار بوده اما می توان با رعایت نکات بهداشتی از شیوع و همه گیری آن جلوگیری کرد و در زمینه درمان آن نیز، ضروری است تا نکات یادشده را به خوبی انجام دهیم.

مسئول بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت بیرجندگفت: از آنجایی که رژیم دارویی سل، اغلب شامل چند دارو است که میکروب سل نسبت به آنها حساس بوده لذا ضروری است این داروها همراه هم مصرف شوند تا اثر بخشی لازم را برای درمان حفظ کنند. استفاده نامنظم داروها سبب مقاومت میکروب سل نسبت به این داروها می شود.

فاروقی افزود: بیمار باید داروهایش را به طور منظم و دقیق، طبق دستور پزشک مصرف کند چون در صورت مقاومت میکروب سل نسبت به داروهای موجود دیگر هیچ داروی کاملا مؤثری برای درمان سل وجود ندارد.

اگرچه آمار ابتلا به سل رقم بالایی در شهرستان بیرجند نیست اما این آمار روند صعودی در سالهای اخیر طی می کند به طوری که در سال 90 بیماران شناسیی شده مبتلا به سل 36 نفر بوده و در سال گذشته 51 نفر اعلام شده و در شش ماهه سال جاری نیز 20 بیمار مبتلا به سل در استان شناسایی شده و این یعنی دنگ خطری برای تهدید سلامت جامعه که باید با اطلاع رسانی از این بیماری و رعایت نکات بهداشتی از شیوع و همه گیری آن جلوگیری کرد.