میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی در هفته‌ای که سپری شد روزهای آرامی را پشت سر نگذاشتند. سم جیوه درحالی ملغمه‌کاران را تهدید می‌کند که سیانور و آرسنیک هم جان سازندگان سازهای سنتی ایران مورد تهدید قرار داده است. این درحالی است که خانه‌های تاریخی هم روزهای خوشی را پشت سر نگذاشتند. تکلیف خانه‌های تاریخی اصفهان نامعلوم است و خطر کاخ گلستان را رها نکرد.

خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ هنرمندان سازنده سازهای زخمه‌ای در ایران به دلیل تنفس تدریجی سم آرسنیک و استشمام سیانور موجود در چوب درختان توت با خطر مرگ و مشکلات تنفسی حاد مواجه می‌شوند. پیشتر در سال 1311نخستین مورد مرگ ناشی از سم آرسنیک در کارگاه ساز سازی استاد یحیی گزارش شد.

خسروگلشنی در گفت و گویی که با خبرگزاری CHN دارد نسبت به وجود سم آرسنیک و سیانور در چوب درختان گردو و توت به سازندگان سازهای سنتی در کشور هشدار می‌دهد که با خطر مرگ زودرس ناشی از استشمام سم آرسنیک و سیانور مواجه هستند.

این درحالی است که رییس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان خبر از تولیدات خطرناک در حوزه‌ مشاغل هنری و تولیدات صنایع‌دستی می‌دهد. این مسئول در گفت و گویی که با خبرگزاری میراث‌فرهنگی دارد از تولید ملغمه و سم استفاده از جیوه می‌گوید.

آنطور که شیردل رییس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان می‌گوید: تولید ملغمه و جداسازی طلا از جیوه سبب احساس خفگی و ناراحتی‌های جدی ریوی می‌شود و در بسیاری از موارد هم به‌ مرگ هنرمند منتج شده است.

این درحالی است که در کنفرانس نمایندگان تام‌الاختیار دولت‌ها 139 کشور مکلف شدند استفاده از جیوه و ترکیبات آن را در صنایع مختلف کاهش داده و تا سال2020میلادی به‌طور کامل حذف کنند.

خانه باغ اتحادیه؛ از شایعه تا واقعیت

خانه – باغ اتحادیه" که این روزها همه آن را با نام خانه دایی جان ناپلئون (به دلیل اینکه این خانه لوکیشن سریال دایی جان ناپلئون بوده است) می‌شناسند، با همه بی‌مهری‌هایی که در چند سال گذشته دیده باز سرپا مانده‌است. سال‌هاست که دوستداران میراث فرهنگی درباره وضعیت این خانه اظهار نگرانی کرده و خواستار ساماندهی آن شده‌اند.

در سال‌های گذشته، حرف و حدیث‌ها و روایت‌های متعددی درباره وضعیت این خانه نقل شده که همین مسئله باعث می‌شود در اذهان عمومی تصویر روشنی نسبت به وضعیت این خانه تاریخی وجود نداشته باشد.

«حمیرا اتحادیه»، که یکی از 30 سهم خانه باغ لاله زار را دارد، ماجراهایی که طی چند سال گذشته بر این خانه رفته است را در گفت و گو با CHN اینگونه روایت می‌کند: «خانه – باغ اتحادیه به 30 سهم تقسیم شده است. این 30 سهم شامل 10 سهم پسری (هر پسر دو سهم) و 10 سهم دختری متعلق به بیست فرزند حاج رحیم اتحادیه است. سایر سهام در طی 50 – 60 سال گذشته به تدریج به فروش رفته و در سال جاری کمی بیش از دو سهم این خانه در دست ستاد اجرایی فرمان امام بود که به مزایده گذاشته و به بخش خصوصی فروخته شد.»

خطر همچنان کاخ گلستان را تهدید می‌کند

مالک سرای دلگشا پس از صدور رای کمیسیون ماده 5 در جلسه مورخ 2/11/1391 مبنی بر ساخت 5/10 متر ارتفاع تا عمق 30 متر از بر خیابان 15 خرداد، 41 روز بعد نسبت به رای صادره به دیوان عدالت اداری شکایت کرد.

پس از شکایت مالک از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و شورای عالی معماری و شهرسازی شهرداری تهران، دادنامه شکایت مالک در تاریخ 13 اسفند 91 به هر دو ارگان ابلاغ شد اما این ابلاغیه در 22 اسفند در دبیرخانه اداره کل حقوقی شهرداری تهران دریافت می شود ولی به‌رغم دریافت شدن این شکایت در سازمان مرکزی میراث فرهنگی و ارسال آن به اداره کل حقوقی میراث فرهنگی کشور، به دست اداره کل میراث فرهنگی استان تهران نمی‌رسد.

اداره کل حقوقی میراث فرهنگی استان تهران به عنوان مسئول دفاع در این پرونده، از ابلاغیه دیوان عدالت اداری تا 6 شهریور ماه بی اطلاع بود و از طریق مراجعه وکیل اداره کل حقوقی شهرداری تهران جهت گرفتن مدارک ثبتی پرونده سرای دلگشا و حریم کاخ گلستان، از شکایت صورت گرفته آگاه و در تاریخ 10/6/92 لایحه دفاعی را برای این پرونده، به شعبه اول دیوان عدالت اداری به ریاست قاضی "محمد آشرلو" ارائه می کند.

اما با وجود ارسال نشدن رای موقت دیوان عدالت اداری از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور به اداره کل حقوقی استان تهران، این اداره کل ظرف 20 روز پس از مهلت تعیین شده برای لایحه دفاعی دادگاه تجدید نظر، لایحه خود را شنبه 20 مهر ماه به شعبه اول دیوان عدالت اداری ارائه کرد تا منتظر رای نهایی شعبه اول دیوان عدالت اداری مبنی بر لغو رای کمیسیون ماده 5 و ساخت 27 متر ارتفا رو به روی کاخ گلستان اولین اثر ثبت جهانی و تبعات بعد از آن باشیم.

تا کنون هیچ مسئولی در سازمان میراث فرهنگی کشور واکنشی نسبت به گم شدن ابلاغیه های دیوان عدالت اداری در این سازمان نشان نداده است.
تکلیف خانه های تاریخی اصفهان نامعلوم است

مالکان چشمانشان را برخانه های تاریخی شان بسته اند. می خواهند متولیان میراث فرهنگی تکلیف شان را روشن کنند. حالا که پولشان جواب گوی نگهداری و مرمت نیست یا بخرند یا مجوز تخریب بدهند. سازمان میراث فرهنگی اما اجازه تخریب و ساخت و ساز نمی دهد، پولی هم گویا این نهاد برای خرید خانه ها ندارد و اینجاست که مالکان برای گرفتن مجوز و پروانه دست در آستین تباهی می کنند، ارسی ها را به آتش می کشند، ناودان ها را کیپ می کنند و در پی بنا آب می بندند و حالا دیگر با این ترفند زور سازمان میراث فرهنگی نه به مالکان می رسد و نه به شهرداری. وقتی خانه تاریخی از ارزش های معماری و تزییناتش ساقط شد دیگر حکم تخریبش فقط مهر و امضا می خواهد.

«محسن روانفر» قائم مقام سازمان میراث فرهنگی اصفهان یکی از مشکلات بر سر راه حفظ خانه های تاریخی را کاربری آنها می داند و می گوید: «در حال حاضر خانه های تاریخی خالی از سکنه اند، طبیعتا باید درباره کاربری آنها فکری کرد. تعدادی از مالکین می خواهند این خانه ها را بفروشند که با توجه به واجد ارزش بودن این آثار نمی توانیم همچنین اجازه ای بدهیم اما اعتباری هم برای خرید نداریم و این مشکل برزگی است که بر سر راه حفظ خانه های تاریخی است.»

روانفر از بزرگترین مشکل بر سر راه حراست سازمان میراث فرهنگی از خانه های تاریخی می گوید: «یکی از مشکلات ما درجه بندی نبودن خانه های تاریخی اصفهان است بنابراین باید این خانه ها درجه بندی شوند، چراکه خانه هایی که ثبت ملی شده اند، تقریبا تکلیفشان روشن است ولی تعدادی از این بناها واجد ارزش تاریخی اند و ثبت نیستند و در این راستا تفکیک امتیازبندی شده ای را می طلبند.»

هیولای کارخانه سیمان، وحشت هر روزه بقعه بی بی شهربانو

بلدوزر‌های خاکبرداری کارخانه سیمان تا 200 قدمی‌ بقعه بی‌بی شهربانو رسیدند. آخرین بازدیدها از این بقعه نشان می‌دهد که دیگر فعالیت‌های این کارخانه از دید عموم مردم پنهان نبوده و همه زیارت‌کنندگان با چشمان خود‌ می‌توانند تخریب شدن بی‌ پروای کوه بی بی شهربانو و تهدید بقعه آن را ببینند.

خادم‌های بقعه بی بی شهربانو هم می‌گویند که با هر بار انفجار در معادن سنگ همه بنای بی بی شهربانو می‌لرزد و حتی روی گنبد قاجاری آن نیز ترک‌های متعددی ایجاد شده است.

این تخریب‌ها در حالی بدون نظارت مسئولان مربوطه در سازمان میراث فرهنگی در حال انجام است که پیش از این، مدیران ارشد میراث فرهنگی ازجمله شادروان دکتر باقر آیت الله زاده شیرازی به روند این اقدامات مخرب اعتراض داشته و مکرر هشدار داده بود. آخرین سند موجود در این باره صورتجلسه ای‌ است که در آن نماینده اوقاف و میراث فرهنگی و شهرداری تاکید کرده‌اند که حداقل فاصله فعالیت‌های معدن‌کاوی می‌بایست در یک کیلومتری بقعه بی‌بی شهربانو انجام بگیرد.
کارخانه تاریخی اتحاد شهرضا به مزایده گذاشته شد!

دوسال پیش، مالکان کارخانه تاریخی اتحاد شهرضا اصفهان با رای دیوان عدالت اداری درحالی این اثر تاریخی را از فهرست آثار ملی کشور خارج کردند که طبق گفته کارشناسان میراث‌فرهنگی اصفهان، درحال‌حاضر با مزایده گذاشتن کارخانه اتحاد شرایط تخریب یکی دیگر از کارخانه‌های تاریخی ایران فراهم شده است.

«لیلا پهلوان‌زاده» کارشناس ارشد معماری در اصفهان به خبرگزاری میراث‌فرهنگی می‌گوید: دو سال پیش بنا بر رای دیوان عدالت اداری، کارخانه‌ای با معماری منحصربه‌فرد و متعلق به دوران پهلوی اول که در تاریخ 7 مهر 81 به شماره 6539 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده بود با شکایت مالکان بنا، در تاریخ 18/3/1390 از فهرست آثار ملی کشور خارج شد. این درحالی است که در همان زمان حتی صدور مجوز فروش آهن‌آلات سالن اصلی ساختمان کارخانه به مالکان هم داده شد.

این کارشناس میراث‌فرهنگی اما معتقد است، گرچه این بنا دارای مالکیت شخصی است اما دلیل موجهی برای صدور مجوز برای به‌مزایده گذاشتن بنایی تاریخی نیست.

به‌گفته پهلوان‌زاده، باوجود تخریب بخش‌هایی از ساختمان کارخانه اتحاد و به مزایده گذاشتن آن، مسئولان میراث‌فرهنگی اصفهان واکنشی نشان ندادند. به‌طوری که در این سالها سکوت متولی میراث‌فرهنگی سبب شد که حمام خسروآقا تخریب شود، ساخت و سازها ناهمگون در حاشیه چهارباغ شدت بگیرد و پس از تخریب کاملترین مجموعه صنعتی ـ شهری در قالب پارک‌های صنعتی در دو سوی حاشیه زاینده‌رود و جایگزین کردن مجتمع‌های مسکونی، مهمترین ارزش‌های معنوی و فرهنگی اصفهان از بین برده شد.