روزنامه ابتکار: كارشناسان پزشكي قانوني و امداد و نجات مي‌گويند كه در چهار ماهه نخست سال جاري 226 هزار و 617 نفر به دليل صدمات ناشي از درگيري‌هاي مختلف خياباني به مراكز پزشكي قانوني سراسر كشور مراجعه كرده اند كه 158 هزار و 659 نفر مرد و 67 هزار و 958 نفر زن بوده اند اما به راستي علل اصلي اين درگيري‌ها چيست؟
درگيري دو راننده جوان خودروهاي مسافركش بر سر سوار كردن مسافر در يك نيمروز تابستاني در يكي از خيابان‌هاي شلوغ تهران، نگاه‌هاي بدون انگيزه عابران پياده و ساير راكبان وسايل نقليه را چند لحظه به دنبال خود مي‌كشد. به غير از يكي دو نفر كه سعي دارند دو مرد خشمگين را از هم جدا و درگير به يكديگر جلوگيري كنند، ساير عابران و موتورسوران بي تفاوت اين صحنه را نگاه مي‌كنند و از كنار آنها مي‌گذرند.شايد بي تفاوتي نگاه عابران براي اين است كه اين زد و خوردهاي خياباني بخشي از زندگي روزمره كساني است كه هر روز مجبورند در خيابان‌هاي شلوغ و پرجمعيت پايتخت در رفت و آمد باشند. بر اساس آمار اعلامي پزشكي قانوني مي‌توان گفت كه روزانه حدود 1900 نفر در شهرهاي مختلف كشور درگيري دعواهاي خياباني و نزاع‌هاي محلي و محله اي شده و به علت ضرب و جرح و بالاگرفتن درگيري سر از نيروي انتظامي و پزشكي قانوني در مي‌اورند. به طور قطع تعداد درگيري‌هاي فيزيكي و لفظي كه بدون دخالت پليس به پايان ميرسد اما آرامش شهر و خيابان را خراش مي‌دهد به مراتب چندين برابربيشتر از اين آمار رسمي است.
به گفته كارشناسان، بيش از نيمي از افرادي كه به مراكز معاينات پزشكي قانوني مراجعه مي‌كنند جراحت دارند و حدود 20 درصد اين جراحات ناشي از بروز درگيري‌ها و نزاع‌هاي خياباني است.تورقي بر صفحه حوادث روزنامه‌ها و سايت‌هاي خبري از وقايع تاسف برانگيزي حكايت دارد كه منشا آنها از يك نزاع خياباني بر سر يك مساله معمولي شروع و به حوادث خونيني منجر شده است. كارشناسان سازمان‌هاي پزشكي قانوني و امداد و نجات هلال احمر استفاده از قدرت بدني به جاي منطق براي حل مسايل و مجادلات را ويژه جوامعي كه هنوز شهرنشيني و مدنيت در آنها رشد نكرده، مي‌دانند. يك كارشناس ارشد سازمان امداد و نجات هلال احمر معتقد است: زور بازو و استفاده از آن براي به كرسي نشاندن و اثبات نظر خود، ويژه جوامع مكانيكي و قبيله محور است.حميد قويدل گفت: تاريخ جامعه شناسي و علوم اجتماعي نشان مي‌دهد رشد و گسترش شهرنشيني و پيدايش جوامع ارگانيكي، استفاده از تعقل و انديشه براي حل مسايل را نيز به دنبال دارد.به باور اين كارشناس امداد و نجات، در محلات و مناطقي كه افراد از سطح فرهنگي بالايي برخوردارند در مقايسه با محله‌هاي شلوغ و پرجمعيت، درگيري‌ها و نزاع‌هاي خياباني كمتري ديده مي‌شود.قويدل گفت: به طور مثال وقتي تصادف خودرويي رخ دهد اگر افراد بينش لازم را نداشته باشند، به جاي اينكه براي حل مشكل، يك راه صحيح و اصولي انتخاب كنند، به جر و بحث مي‌پردازند و گاهي به يكديگر بي حرمتي مي‌كنند كه اين امر منجر به درگيري و زد و خورد مي‌شود و پيامدهايي مانند مراجعه به كلانتري و مراجع قانوني بويژه مراكز معاينات پزشكي قانوني را در پي دارد.
وي افزود: نبود آموزش نيز از عوامل موثر در نزاع‌هاي خياباني است زيرا هر انساني قادر است بسياري از مسايل را ياد بگيرد.اين كارشناس مسائل اجتماعي، خانواده را مهم ترين مركز آموزش مهارت‌هاي زندگي برشمرد و گفت: يادگيري مسايلي مانند خونسردي، متانت، تامل، تفكر و چاره جويي براي حل مشكلات در سرنوشت انسان و نحوه زندگي او در تمام دوران زندگي موثر خواهد بود.
وي فقر اقتصادي را نيز عاملي براي بروز اين گونه درگيري‌ها دانست و افزود: گاهي مشكلات مالي بر توان و حوصله افراد غلبه مي‌كند و باعث مي‌شود افراد بر سر مسايل كوچك و كم اهميت با يكديگر درگير شوند.
وي شخصيت افراد را در بروز درگيري‌ها موثر دانست و گفت: افرادي كه داراي برنامه ريزي در زندگي هستند، بسياري از مشكلات را پيش بيني مي‌كنند و با آمادگي قبلي براي هر موردي اقدام مي‌كنند به طوري كه كمتر باعث درگيري، ضرب و جرح و منازعه مي‌شوند.قويدل اظهار داشت: نقطه مقابل آنها افرادي هستند بدون برنامه كه باري به هرجهت، روزگار را مي‌گذرانند و بيشتر دچار مشكل مي‌شوند. دكتر محمود خدادوست رئيس مركز تحقيقات پزشكي قانوني نيزتعيين اهداف و برنامه‌هاي زندگي، رعايت اصول تربيتي و آموزشي از دوران طفوليت و ادامه آن در مقاطع مختلف زندگي، شناخت عواملي كه سبب ايجاد تنگنا‌ها و مضايق مختلف در زندگي افراد شده و كوشش در جهت رفع آن را از جمله عواملي كه از بروز اين درگيري‌ها جلوگيري مي‌كند، دانست. وي تصريح كرد كه پيش بيني‌هاي لازم در صورت بروز حادثه و آماده بودن براي رفع مشكلات، تمرين خونسردي و متانت و آموزش آن به اطرافيان و اطفال، رعايت نظم در كليه امور و تجديد نظر در رفتار با ديگران از ديگر راهكارهاي موثر در پيشگيري از بروز درگيري‌هاي خياباني است.
خدادوست گفت: آمارهاي پزشكي قانوني نشان مي‌دهد بيشترين موارد درگيري‌ها بين افراد جوان صورت مي‌گيرد.وي با بيان آنكه درصد بالايي از جمعيت ايران را افراد جوان و نوجوان تشكيل مي‌دهند، گفت: اين افراد ويژگي‌هايي مانند ناپختگي، بي تجربگي، انرژي زياد و تحريك پذيري دارند و مستعد درگيري و زد و خورد و پيامدهاي آن هستند.وي نقش خانواده‌ها و رسانه‌هاي جمعي را در كنترل اين درگيري‌ها موثر دانست و اظهار داشت: والدين بايد همواره همنشيني‌هاي جوانان، رفت و آمد آنها و برنامه‌هاي روزانه شان را تحت نظارت قرار دهند.رئيس مركز تحقيقات پزشكي قانوني گفت: والدين چنانچه علامتي دال بر بدرفتاري يا انحراف در فرزندان خود ديدند بايد اقدامات لازم را انجام دهند.
رئيس مركز تحقيقات پزشكي قانوني، با بيان اينكه مراجعين نزاع در هنگام مراجعه به پزشكي قانوني بايد به خاطر داشته باشند كه ظاهر خون آلود تأثيري در صدور نظريه كارشناسي توسط پزشكي قانوني ندارد، توضيح داد: آنچه مبناي صدور نظريه كارشناسي در خصوص جراحات است، نوع جراحت و عمق آن است، لذا معاينه دقيق ‌تر ضايعات نيازمند تميز بودن موضع و بررسي دقيق آن توسط كارشناسان پزشكي قانوني است.وي افزود: ديگر چيزي به نام طول درمان در پزشكي قانوني تعيين نمي‌‌شود و اين هم يكي ديگر از باورهاي نادرست به يادگار مانده از گذشته است.رئيس مركز تحقيقات پزشكي قانوني ادامه داد: براي صدور نظريه كارشناسي در خصوص صدمات ناشي از نزاع توسط سازمان پزشكي قانوني ارائه معرفينامه از مراجع قضايي و يا كلانتري الزامي است.وي اضافه كرد: در صورت وجود جراحات و صدمات عمده و تهديدكننده، فرد مي‌تواند پس از انجام اقدامات درماني به پزشكي قانوني مراجعه كنند. سوابق اقدامات انجام شده از سوي پزشكي قانوني از مرجع درمان كننده اخذ خواهد شد تا حقي از فردي ضايع نشود.
خدادوست در پاسخ به اين سووال كه صدمات ايجاد شده در نزاع مشمول ديه است يا ارش، گفت: در ديه كه مقدار مال معيني است و در شرع مقدس به سبب جنايات غيرعمدي بر نفس، عضو يا منفعت يا جنايات عمدي در مواردي كه به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده‌ است.همچنين ارش نيز ديه غير مقدر است و ميزان آن در شرع تعيين نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و كيفيت جنايت و تآثير آن بر سلامت مجني عليه و ميزان خسارت وارده با در نظر گرفتن ديه مقدر و با جلب نظر كارشناس ميزان آن را تعيين مي‌كند. لذا در مواردي كه براي صدمه وارده ديه مقدار وجود نداشته باشد كارشناس پزشكي قانوني براساس نوع جراحت و كيفيت آن و تأثير بر سلامت مجني عليه و ايجاد يا عدم ايجاد نقص عضوي و تأثير در كارايي عضو يا اندام اقدام به تعيين ارش مي‌كنند كه ميزان ارش نسبت به ديه كامل انسان تعيين مي‌شود.