روزنامه بهار: وزارتخانه‌های «آموزش‌وپرورش» و «علوم، تحقیقات و فناوری» از سال 84 تاکنون گسترده‌ترین تغییرات را به خود دیده‌اند. از رفت‌وآمد مکرر وزیران گرفته تا اجرای طرح و برنامه‌های دستوری و سلیقه‌ای و بازنشستگی اجباری استادان و ممنوع‌التدریس کردن معلمان. حالا اما در شرایطی که حسن روحانی کمتر از يك هفته دیگر دولت را در اختیار می‌گیرد نظام آموزشی کشور چه حال و روزی دارد و وزیران بعدی چه باید بکنند؟ دولت احمدی‌نژاد چه دستاوردی برای نظام آموزشی کشور داشته و چه اقدامات و برنامه‌هایی باید در اولویت باشد؟ جعفر توفیقی، وزیر علوم دولت اصلاحات، مرتضی حاجی، وزیر آموزش‌وپرورش دولت اصلاحات و محمدجواد هروی، نایب‌رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهند.
توفیقی: دانشگاهیان اختیارات می‌خواهند
در سه چهار هفته‌ای که از انتخابات می‌گذرد کارگروهی در بخش آموزش عالی تشکیل شد که یکی از مسئولیت‌های این کارگروه جمع‌بندی آسیب‌ها و چالش‌های آموزش عالی در هشت سال گذشته بوده است. در این مدت دانشگاهیان به انحای مختلف به شکل فردی و گروهی و انجمن‌های علمی و کانون‌های صنفی مطالباتی را به این کارگروه منعکس کردند، مطالباتی که توفیقی، در گفت‌وگو با بهار از جزییات آن‌ها می‌گوید.
وزیر علوم دولت اصلاحات، به مطالبات دانشگاهیان اشاره کرد و گفت: «یکی از موارد بحث منابع مالی دانشگاه‌هاست. در سال‌های گذشته ظرفیت دانشگاه‌ها در تحصیلات تکمیلی به شدت افزایش یافت البته این موضوع یک خروجی و نتیجه مثبت دارد اما بخش نگران‌کننده آن، کیفیت آموزش و پژوهش است و این‌که آیا با افزایش تعداد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان در مقاطع تحصیلات تکمیلی خروجی علمی مورد نظر را داشته است؟ بنابراین یکی از مطالبات دانشگاهیان از دولت و وزیر بعدی علوم این است که متناسب با پذیرش دانشجو منابع مالی در اختیار دانشگاه قرار گیرد.
به گفته توفیقی، مطالبه دوم مربوط به اختیارات دانشگاه‌هاست. دانشگاهیان می‌خواهند وزارت علوم قانون برنامه‌های چهارم و پنجم را درباره اختیارات هیات امنا رعایت کند. براساس مواد 49 قانون برنامه چهارم و ماده 20 قانون برنامه پنجم دانشگاه‌ها باید با مصوبات هیات امنای خودشان اداره شوند اما در سال‌های گذشته خیلی از اختیارات دانشگاه سلب شده از جمله جذب هیات علمی متمرکز شده و پذیرش دانشجوی دکتری هم متمرکز شده و این شرایط باید تغییر کند و دانشگاه‌ها اختیارات بیشتری در فرآیند سیاستگذاری و تصمیم‌گیری داشته باشند.
توفیقی همچنین گفت: «انتظار دانشگاهیان این است که در انتخاب مدیران دانشگاهی از جمله روسای دانشکده‌ها و مدیران گروهها مشارکت داشته باشند البته بدون این‌که اختیارات وزیر علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه سلب شود.»
چنانکه توفیقی می‌گوید مطالبه دیگر دانشگاهیان بحث تشکل‌های دانشگاهی است. او گفت: «همه انتظار دارند دانشجویان نقد کنند، پیشنهاد دهند و در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشند و لازمه این امر توسعه تشکل‌های دانشجویی اعم از تشکل‌های صنفی، سیاسی و فرهنگی است. در سال‌های گذشته با فعالیت تشکل‌ها انقباضی برخورد شده و انتظار دانشگاهیان این است که به دور از فضای امنیتی و حراستی فضای آزادی بیان و اندیشه در دانشگاه‌ها برقرار شود البته طبیعی است این مطالبه را در چارچوب قانون اساسی و مقررات دنبال می‌کنند.»
وزیر دولت اصلاحات همچنین گفت: «در سال‌های گذشته تداخل وظایفی بین وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری وجود داشته و این موضوع اصطکاک‌هایی را ایجاد کرده و موجب شده اجرای بخشی از مصوبات مجلس درباره توسعه علمی به‌خوبی پیش نرود. از جمله قانون شرکت‌های دانش بنیان که قانون بسیار خوبی بوده که دو سال پیش تصویب شده بود و به نظرم قانون مترقی بوده اما به دلیل این اختلاف‌نظرها عملا پیشرفت چندانی نداشته و باید این تداخل‌ها و اصطکاک‌ها بر طرف شود.»
نکته دیگر بحث همکاری‌های بین‌المللی است. امروز آموزش عالی و بحث دانشگاه‌ها باید در تراز و استانداردهای جهانی باشد بنابراین توسعه همکاری‌های بین‌المللی با دانشگاه‌های بین‌المللی به مبادلات علمی ما کمک می‌کند. مقصودم شرکت در پروژه‌های پژوهشی مشترک است و استادان برجسته به ایران دعوت شوند و دوره‌های تحصیلاتی مشترک برگزار کنند. به‌ویژه پژوهش‌های مشترک که به انتقال دانش و تجارب دو طرفه کمک می‌کند. زمانی که دانشگاه‌ها در فضای علمی فعالیت می‌کنند ناگزیرند کیفیت کارشان را افزایش دهند.
او همچنین به بحث مهاجرت نخبگان اشاره کرد و گفت: «این بحث البته ملی است و ریشه‌های مختلفی دارد. مهاجرت نخبگان موضوع نگران‌کننده‌ای است. در شرایطی که فضا مساعد نیست نخبگان مهاجرت می‌کنند، بسیاری از آن‌ها نه به دلایل سیاسی که به دلایلی چون بیکاری و بی‌آیندگی کشور را ترک می‌کنند.»
هروی: نگاه سیاسی را کنار بگذاریم
دولت احمدی‌نژاد در سال‌هایی که گذشت به‌ویژه سال‌های اخیر با مجلس ارتباط دوستانه‌ای نداشته و وزیران او به‌ویژه برای وزارت آموزش‌وپرورش نه تنها بارها برای پاسخ به سوال نمایندگان به مجلس فراخوانده شدند که مجلس آخرین ابزار نظارتی یعنی استیضاح را هم درباره آن‌ها به کار گرفت. از نگاه محمدجواد هروی، دقت نظر و وسواسی که دولت یازدهم برای انتخاب وزرای آموزش عالی و... دارد نشان‌دهنده توجه ویژه این دولت به سرنوشت این دو وزارتخانه و نظام آموزشی کشور است. او با بیان این‌که امروز در کشورهای پیشرفته جهان ابتدا وزرای آموزش را انتخاب می‌کنند و دولت‌ها در سیاستگذاری‌های آموزشی حساسیت زیادی نشان می‌دهند، به «بهار» گفت: «متاسفانه در سال‌های گذشته این رویه دگرگون شده بود و حساسیت روی وزرای آموزش پایین آمده بود و دولت انتخاب‌های خوبی برای این وزارتخانه‌ها نداشت. هر‌گاه توانستیم وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش و علوم را در صدر ببینیم آن زمانی است که می‌توانیم امیدوار باشیم که جامعه آگاهانه در مسیر پیشرفت حرکت کند. به گفته او یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها برای وزرای بعدی این دو وزارتخانه، تمرکز بر برنامه‌ریزی مبتنی بر «دانایی‌محوری» به جای «حافظه‌محوری» است. نکته دیگر به اعتقاد هروی ایجاد فرصت‌هایی برای ارتقای علمی نیروی انسانی اعم از معلمان و استادان است. او در این‌باره به «بهار» گفت: نظام آموزشی اعم از معلمان و استادان باید روزآمد باشند چه در آموزش‌وپرورش و چه در دانشگاه‌ها فرصت‌های مطالعاتی باید تقویت شود و وزرا نباید دست‌وپایشان برای اعتبارات فرصت‌های مطالعاتی بلرزد. سال‌هاست در دانشگاه‌های غیردولتی چیزی به نام فرصت مطالعاتی برای استادان وجود ندارد و این شرایط ضربات مهلکی به بدنه آموزشی وارد کرده و می‌کند.
به گفته نایب‌رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس یکی از مسائل اساسی در نظام آموزشی که باید مورد توجه وزرای آموزش‌وپرورش و آموزش عالی باشد، «پرهیز از سیاسی شدن» است. هروی در توضیح این نکته گفت: «البته ما تشکل‌های سیاسی را قبول داریم اما فضای کلی دانشگاه باید آموزش‌محور باشد و به دور از تحرکات سیاسی. به‌گونه‌ای نباشد که استادان را به دلیل شائبه‌های سیاسی اخراج کنیم یا با نگاه سیاسی بگذاریم این‌ها اشتباه است.» او در پاسخ به این پرسش که دولت احمدی‌نژاد چه دستاوردی برای نظام آموزشی کشور داشته است، گفت: «در دولت‌های نهم و دهم تلاش‌هایی صورت گرفت اما خروجی آن در شان نظام ما نبود. واقعیت این است که در بسیاری از موارد متوقف شدیم و عقب‌گرد کردیم و وزیران دولت جدید باید حرکت پرشتابی را برای جبران مافات در پیش بگیرند.»
حاجی: معلمان و استادان از نظر روانی به شدت آسیب دیده‌اند
بسیاری معتقدند در هشت سال گذشته جدا از همه آنچه در نظام مدیریتی و برنامه‌ریزی کشور رفت، آنچه از ناحیه سیاست‌ها و عملکرد دولت در جامعه آسیب دید، اعتماد اجتماعی، انگیزه، امید به آینده و در یک کلام سرمایه اجتماعی بود. مرتضی حاجی، وزیر آموزش‌وپرورش دولت اصلاحات معتقد است مهم‌ترین محوری که در آموزش‌وپرورش باید مورد توجه مسئولان و وزرای وزراتخانه‌های علوم و آموزش‌وپرورش باشد «توجه به نیروی انسانی» است. او در این‌باره به «بهار» گفت: «اگر در آموزش‌وپرورش و آموزش عالی نیروی انسانی با انگیزه و برخوردار از حرمت اجتماعی و جایگاه شایسته فعالیت کنند و حضور داشته باشند می‌توانیم به تحقق هدف‌ها امیدوار باشیم اما اگر نیروی انسانی انگیزه کافی نداشته باشد که همه توانایی‌اش را برای تحقق اهداف توسعه‌ای نظام آموزشی به کار بگیرد، کار زیادی از برنامه‌ریزی‌ها و کتاب‌های درسی برنخواهد آمد و ما پیشرفت چشمگیری نخواهیم داشت.»
حاجی با بیان این‌که در دولت‌های نهم و دهم نیروهای انسانی فعال در نظام آموزشی کشور اعم از آموزش‌وپرورش و آموزش عالی بسیار مورد بی‌مهری قرار گرفتند، ادامه داد: «بازنشسته کردن‌های اجباری و کم‌توجهی به جایگاه شایسته و منزلت حرفه معلمان و استادان و برخورد با تشکل‌های صنفی شرایطی را فراهم کرد که شرایط مناسب برای کار با انگیزه و علاقه‌مندانه نیست. وزیران آینده این دو وزارتخانه باید به فوریت برای رفع این آسیب روحی و روانی که به گروه معلمان و استادان وارد شده چاره‌جویی کنند.»
به گفته حاجی در انتخابات امسال دانشگاهیان اعم از استادان و دانشجویان در خلق این حماسه بزرگ نقش بزرگی داشتند و طبیعی است که آن‌ها انتظار داشته باشند دولت آقای روحانی به شأن و جایگاه آن‌ها توجه شایسته‌ای داشته باشد. به گفته او اقداماتی هست که با فوریت و در کوتاه‌مدت قابل انجام است از جمله احترام به استادان و معلمان و جلوگیری کردن از نقل و انتقالات غیرمنطقی و دعوت دوباره از کسانی که به ناروا بازنشسته شدند اما بخشی از تغییرات زمان‌بر است و دانشگاهیان و فرهنگیان نباید انتظاراتی فوق طاقت دولت و مدیران آینده داشته باشند هرچند همه مردم از جمله معلمان و استادان انتظار بهبود شرایط را دارند و اگرچه تحمل و حوصله می‌کنند اما باید تغییر را در زندگی‌شان احساس کنند.
وزیر آموزش‌وپرورش دولت اصلاحات در بخش دیگری از سخنانش به اهمیت فعالیت تشکل‌ها و سازمان‌های غیردولتی هم اشاره کرد و گفت: «همواره به فعالیت تشکل‌ها دو نگاه وجود داشته است، یک نگاه امنیتی است که هر نوع دور هم جمع شدن‌ها را به مثابه تهدید تلقی می‌کند و نگاه دیگر این است که با اجتماع افراد در تشکل‌ها انرژی تولید و فرصتی ایجاد می‌شود که می‌تواند به کمک دولت بیاید. صحبت‌های آقای روحانی نوید‌بخش است و اعلام کردند از تشکل‌های مردمی و سازمان‌های غیردولتی بهره می‌گیرند. این نگاه مثبت و نگاهی از روی اعتماد به مردم است و تشکل‌ها هم باید خودشان را برای لبیک گفتن به رییس‌جمهوری منتخب تجهیز و آماده کنند.
حاجی در پاسخ به این پرسش که دولت احمدی‌نژاد چه دستاوردی برای نظام آموزشی کشور داشت، گفت: «در دوره دولت اصلاحات تهیه سند ملی آموزش‌وپرورش آغاز شد که در واقع نقشه آینده راه آموزش‌وپرورش را ترسیم می‌کرد و نقش و در آن سند تکلیف سایر دستگاه‌ها هم مشخص می‌شد. این سند با این‌که اوایل دولت احمدی‌نژاد متوقف شد باز در دولت دهم و دوران آقای احمدی‌نژاد به عرصه آمد و مطالعات ادامه پیدا کرد و به سرانجامی رسید البته بخش‌هایی دستوری و غیرکارشناسی به آن اضافه شد اما با همه این‌ها می‌توان به عنوان یک نکته مثبت به آن نگاه کرد و نواقص این سند را هم وزیر بعدی باید رفع کند. به گفته او در این هشت سال نه تنها تشکل‌ها صنفی و فعالان دانشجویی مورد بی‌مهری قرار گرفتند بلکه شرایط اقتصادی برای فرهنگیان هم بسیار دشوار شد. او گفت: «در این سال‌ها فاصله درآمدی معلمان به نسبت تورم بسیار زیاد شد و قدرت خرید معلمان کاهش پیدا کرد. در دوران اصلاحات حقوق معلمان حدود هشت‌‌درصد بر تورم فزونی گرفته بود. این موضوع شرایط دشواری را بر معلمان تحمیل کرده که امیدواریم دولت آینده بتواند تورم را مهار و به وضعیت معیشت معلمان رسیدگی کند.
2004- 2024 IranPressNews.com -