دکتر«بهرام عکاشه» متولد ۱۳۱۵ درمسجد سلیمان، متخصص برجسته زلزله‌شناسی و زمین‌شناسی و پیشگام علم زلزله شناسی ایران با اشاره به فعال بودن گسل‌های تهران خاطرنشان می‌کند: « منظور از گسل فعال، گسلی است که طی ۱۰ هزار سال اخیر فعالیت داشته است. درحال حاضر تهران به دلیل انبوه جمعیت در برابر زلزله بسیار آسیب پذیر است و ما تنها می‌توانیم دعا کنیم که دیرتر زلزله بیاید؛ اما وقوع زلزله در تهران حتمی است. چرا که گسل‌های تهران فعالند و ما هرروز در تهران و حومه‌ی آن زلزله داریم.
اگر شبکه زلزله‌نگاری مجهزی وجود داشته باشد، می‌توان رصد کرد که هر روز چه تعداد زلزله در تهران رخ می دهد، اما اغلب لرزه‌ها کوچک و غیر قابل احساس هستند چرا که معمولا فقط زلزله‌هایی با بزرگی ۲ به بالا قابل احساس هستند.»
به گفته عکاشه، آخرین زلزله بزرگی که تهران را لرزانده به ۱۸۰ سال قبل یعنی سال ۱۸۳۰ میلادی باز می گردد و بزرگی آن حدود ۷.۴ ریشتر بوده است. براساس اصول ریاضی، دوره بازگشت زلزله در تهران ۱۵۰ سال است که با این حساب در حال حاضر ۳۰ سال از زمان مورد انتظار برای وقوع زلزله بزرگ بعدی در تهران گذشته است.
استاد البته تاکید دارد که زلزله چندان هم ریاضی سرش نمی‌شود و چه بسا دوره بازگشت زلزله ها خیلی زودتر از زمان مورد انتظار فرا برسد!
استاد عکاشه معتقد است که اگر زلزله بزرگی همچنان که انتظار داریم تهران را بلرزاند ما هیچ کاری نمی‌توانیم بکنیم.وی در گفت و گوی خود با ایسنا خاطرنشان کرده است: «تهران را دقایقی بعد از زلزله تصور کنید، تمام خیابان‌ها و کوچه‌های شهر بسته می‌شود که البته قبل از آمدن زلزله نیز همه‌ی خیابان‌های ما بسته است و ما دیگر نه برق داریم و نه گاز و نه راهی برای فرار. درحال حاضر ما در تهران دارای ۱۰ تا ۱۱ هزار کیلومتر لوله آب، چندهزار کیلومتر لوله گاز و چهارصدهزارعلمک گاز هستیم. تصور کنید اگر اینها آتش بگیرد، فقط چند روز طول می‌کشد تا آنها را خاموش کنیم؟! البته اگر راهی برای خاموش کردن آنها وجود داشته باشد.»
دکتر عکاشه ادامه می‌دهد: در صورتی که زلزله تهران به خاطر فعال شدن گسل ری باشد ۵۵ درصد ساختمان های شهر فرو خواهد ریخت و حداقل ۱۰ درصد جمعیت کشته می‌شوند و با وجود تعداد بالای مجروحان شهر عملا تعطیل خواهد شد. مقدار بسیار بالایی در حدود ۸۰ درصد است.
در صورت فعال شدن گسل شمال تهران حدود ۳۶ درصد ساختمان ها آسیب می بیند. نسبت ساختمان های خسارت دیده به ساختمان های سالم در مناطق یک تا ۵ که در بخش شمالی شهر تهران قرار دارند درحدود ۵۰ درصد است نسبت خسارت در بخش جنوبی شهر کمتر از ۳۰ درصد است.
استاد عکاشه با اشاره به اینکه بزرگی زلزله احتمالی گسل مشا فشم به میزان ۸ ریشتر، گسل شمال تهران ۷.۲ ریشتر و گسل ری نزدیک به ۷ ریشتر است، تصریح کرد: جنوب تهران به دلیل بافت‌های فرسوده، سازه‌های ساختمان‌ها کوچه‌های تنگ در مقابل شمال تهران در زلزله مقاومت کمتری دارد به‌طوری که در بروز زلزله خانه‌های واقع در منطقه ۸، ۷، ۹، ۱۰، ۱۱ و ۱۷ از شدت تخریب بیشتری برخوردارند. در واقع از منطقه مرکزی شهر به سمت پایین در برابر زلزله احتمالی تهران حساس‌ترند. البته در مقابل جنس خاک و وضعیت گسل شمال تهران هم از حساسیت ویژه ای برخوردار است به طوری که با این که شاید سازه‌های شمال تهران مقاوم‌تر ساخته می شوند اما همواره زلزله و نوع لرزش زمین به گونه‌ای است که به سختی می‌توان نسبت به آن پیش‌بینی کرد.
«من امیدی به نجات تهران ندارم. چرا که به این سادگی‌ها نمی‌توان شهر مقاومی ساخت. از ۲۸ شهر استان تهران چهار شهر آن دارای خطر زلزله زیاد ومابقی شهرهای آن دارای خطر خیلی زیاد هستند. تاریخ ۲۵۰۰ ساله تهران مبین این نکته است که بارها شهرری تخریب شده و این گذشته از تخریب‌های مغولی است که در تاریخ به آنها اشاره شده است.
عکاشه می‌گوید: ما همیشه تلاش می‌کردیم این واقعیت را به اطلاع مسوولان و مردم برسانیم و این مطالب را در رسانه‌های آن زمان مانند روزنامه‌های کیهان و اطلاعات و رادیو و تلویزیون مطرح می‌کردیم اما دولت از انتشار اخبار خصوصا در تلویزیون جلوگیری می‌کرد و بر اخبار سرپوش می‌گذاشت استدلالشان هم این بود که انتشار چنین خبرهایی باعث نگرانی مردم می‌شود. یادم هست در سال ۱۳۶۰ زلزله‌ای در جاده هراز آمد و افرادی که در آب گرم آنجا مشغول شنا بودند، کشته شدند. من همان وقت نامه‌ای به نخست‌وزیر نوشتم و وی را در جریان موضوع قرار دادم. نخست وزیر وقت هم ۱۲ میلیون تومان دادند تا یک پایگاه زلزله‌نگاری درست کنیم. ما هم یکی در استان گلستان فعلی، یکی در بروجن و یکی هم در مسجدسلیمان ساختیم. یعنی سعی کردم از این بودجه بهترین استفاده را کنم و شبکه لرزه‌نگاری را به بهترین شکل گسترش دهیم.با تامین تجهیزات لرزه‌نگاری و ایجاد چند شبکه در قوچان، تبریز، یزد، فارس در حال حاضر توانسته‌ایم ۱۸ شبکه لرزه‌نگاری با حدود ۱۰۰ پایگاه به وجود آوریم اما برای ردگیری بهتر زلزله‌های کشور نیازمند حدود ۲۰۰ پایگاه لرزه‌نگاری هستیم.
وی خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۶۸ در وزارت علوم، اسنادی را امضا کردیم مبنی بر اینکه چون کشور ما زلزله‌خیز است، بهتر است موسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی را در کشور خود تاسیس کنیم که این مرکز بعدها به عنوان پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با حمایت یونسکو تشکیل شد.
استاد عکاشه اضافه کرد: بعد از سالها هشدار تازه در سال ۷۶ بود که طی نامه‌ای از سوی شورای عالی امنیت ملی آن زمان که دکتر روحانی دبیر آن بود از من دعوت شد که ببینند دغدغه بنده طی این سالها چه بوده است. در این نامه از من خواسته شد تا اطلاعات دقیق و مستندی در خصوص اظهارات مطرح شده در یکی از مصاحبه‌های مطبوعاتی خود با عنوان "بیشتر سازه‌های تهران تاب مقاومت زمین لرزه‌های شدید را ندارند" ارائه کنم که طی آن بنده اطلاعاتی در مورد زلزله خیزی گستره تهران، وجود گسل‌ها درمنطقه و شهر تهران ارائه و ضمن یادآوری این نکته که ساخت و ساز بر روی گسل‌ها و در حریم آنها در تهران مجاز نیست، به توصیه سه نکته پرداختم.اول اینکه منازل مسکونی و محل کار مقامات کلیدی کشور در مقابل زلزله مقاوم باشند. دوم اینکه مجموعه‌ای به منظور مدیریت بحران در شهر تهران تشکیل شود و سوم اینکه مطالعاتی درباره تغییر محل پایتخت صورت گیرد.
البته اولین بار در خرداد ماه سال ۸۰ وزیر کشور وقت طی حکمی شهردار تهران را به عنوان رییس ستاد مدیریت بحران شهر انتخاب کرد و در ۲۸ تیر ۸۴ نیز شورای اسلامی شهر تهران تشکیل سازمان مدیریت بحران تهران را مورد تصویب قرار داد.
به گفته عکاشه، قانون تشکیل سازمان دفاع غیرنظامی در ۱۸ آذر ۱۳۳۷ در کشور به تصویب رسیده که هدف از ایجاد این سازمان، حفظ جان و مال مردم در مقابل حوادث ناگهانی و جلوگیری از حواشی و مسائل جنبی چنین حادثه‌هایی بوده است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان‌های آمادگی ملی، بسیج غیرنظامی و دفاع غیرنظامی درسازمان بسیج ملی ادغام شد و بدین ترتیب امور دفاع نظامی و غیرنظامی تحت مدیریت یک ارگان قرار گرفت و با تصویب سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پانزدهم شهریور۱۳۶۱ سازمان بسیج ملی منحل و به صورت واحد بسیج مستضعفین تحت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد که از وظایف آن می‌توان به کمک به مردم هنگام وقوع بلایا و حوادث غیر مترقبه با هماهنگی مراجع ذیربط اشاره کرد.
در دهه ۱۳۶۰ کمیته کاهش اثرات بلایای طبیعی تشکیل شد که این کمیته به ریاست وزیر کشور وبا عضویت تعدادی از مسوولان کشوری و لشکری وظیفه یافتن راهکارهای پیشگیری و کاهش اثرات بلایای طبیعی را بر عهده داشت.
در برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، تشکیل ستاد حوادث غیر مترقبه مورد تاکید قرار گرفت. در قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور هم هلال احمر موظف شد تا با همکاری وزارت کشور و بسیج، طرح جامع امداد و نجات را تهیه کند که در تاریخ ۱۸ فروردین ۱۳۸۲ هیات وزیران آن را تصویب کرد.
استاد عکاشه بارها در حین سخنانش بر این جمله تاکید دارد که «ایران تنها تهران نیست» و درتوضیح این مطلب می‌گوید: از ۴۸۸ شهر کشور شاید تنها هفت، هشت شهرهستند که زلزله‌خیزی آنها کم است و در واقع ۸۳ درصد شهرهای کشور دارای خطر زیاد و خیلی زیاد زلزله هستند؛ بنابراین همانقدر که ستاد بحران کشور وظیفه دارد که امنیت را در شهر تهران فراهم کند در شهرهای دیگر نیز وظیفه دارد که امنیت ایجاد کند؛ البته متاسفانه ما ستاد بحران کشور را فعلا روی کاغذ درست کرده‌ایم!»
وقتی صحبت از آرزوی پیش‌بینی زلزله از سوی استاد شد، از طرح موضوع ساخت دستگاهی برای پیش‌بینی زلزله در برخی رسانه‌ها سوال می‌کنیم. با ابراز تاسف می‌گوید: «به کسانی که چنین ادعاهایی دارند باید گفت شما مردم را فریب می‌دهید. جالب است در جایی زلزله می‌آید و چند نفر هم کشته می‌دهد، آن وقت این فرد مدعی اختراع دستگاه پیش‌بینی زلزله می‌گوید هنوز آزمایش‌های مربوط به ساخت دستگاه من کامل نشده است! اگر این ادعاها در رسانه‌های جهان منتشر شود، دیگران نتیجه می‌گیرند که ادعاهای ما واهی است. البته این مشکل از رسانه‌ها هم هست که هر ادعایی را بدون تحقیق منتشر می‌کنند. من به کسانی که چنین ادعاهایی را مطرح کردند، پیشنهاد دادم پیش از نشر ادعاهای خود در روزنامه‌های داخلی آن را در یک مجله علمی بین‌المللی منتشر کنند.»
2004- 2024 IranPressNews.com -