روزنامه بهار: باغ گیاه‌شناسی نوشهر به‌عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی گیاهی خاورمیانه با درختانی با عمر 90 سال، حدود 54 سال پیش به عنوان نخستین باغ پژوهشی و اکولوژیک در ایران پایه‌گذاری شد که پرورش 1400 گونه نادر گیاهی در آن باغ موزه، آن را به یک میراث بی‌بدیل ملی تبدیل کرده است. اما در روز هشتم آبان ماه 1389، اداره کشتیرانی و بنادر مازندران (نوشهر) با حمایت مسئولان استان مازندران اقدام به تصرف و تخریب حدود 3هکتار از این باغ برای احداث جاده کرد که با اجرای عملیات راه‌سازی، حدود 10‌هزار اصله درخت، درختچه، نهال و چندین هکتار زمین زیرکشت گیاهان دارویی تخریب ‌شد که با واکنش تند سازمان‌های مردم‌نهاد سراسر کشور روبه‌رو شد. نتیجه این رفتار واکنشی سمن‌ها، عقب‌نشینی مسئولان ارشد دولت دهم بود. اما در واپسین روزهای باقیمانده از عمر دولت دهم، مسئولان استانداری مازندران و نماینده چالوس و نوشهر در مجلس شورای اسلامی با پیگیری‌های خود فاز دیگری از تخریب این سرمایه ملی- طبیعی کشورمان را از سر گرفته‌اند. به همین مناسبت روزنامه بهار مصاحبه‌ای را با کوروش برارپور، تحلیل‌گر مسائل استراتژیک ایران و مدیرعامل بنیاد توسعه پایدار کلاردشت انجام داده است که در ادامه این گزارش می‌خوانید.
تاریخچه و نقطه شروع تخریب باغ از کجا بوده است؟
دولت دهم، در سفرهای استانی خود به مازندران مصوبه‌ای را مبنی بر احداث جاده برای توسعه بندرگاه نوشهر به تصویب رساند که این مصوبه اعلام می‌کند: ... براساس ضوابط قانونی از ضلع شرقی باغ اکولوژی نوشهر برای احداث جاده اقدام شود و... . یعنی محتوا و متن مصوبه هیچ اشاره‌ای به واگذاری و تخریب باغ به‌منظور توسعه بندرگاه نوشهر نمی‌کند! اما مسئولان اداره کشتیرانی مازندران (نوشهر) بدون مجوز اداری و بدون حکم قضایی و به صورت خودسرانه، با اجرای یک سلسله عملیات شبه‌نظامی و با حمله به باغ یادشده با استفاده از ماشین‌های سنگین و پشتیبانی کارکنان خود که در نقش پیاده‌نظام‌های ملبس به لباس شبه‌نظامیان بودند، اقدام به تخریب دیوار ضلع جنوب‌شرقی باغ و ریشه‌کن‌کردن حدود 10هزار اصله درخت نایاب کردند.
متولی اصلی این باغ کیست و طی این کنش و واکنش‌ها نقش آن‌ها در محافظت از باغ چگونه بوده است؟
متولی و مرجع تصمیم‌گیری درباره این باغ براساس اساسنامه آن، هیات امنای موسسه تحقیقات کشاورزی کشور است که از زیرمجموعه‌های وزارت جهادکشاورزی بوده و متشکل از: وزیر جهاد کشاورزی، وزیر علوم، چند معاون وزیر و چند عضو هیات علمی دانشگاه است. یعنی براساس قانون، تنها مرجع تصمیم‌گیری برای توسعه یا هر اقدام دیگری برای آن باغ، هیات امناء آن است و بر این اساس حتی رییس‌جمهوری هم نمی‌تواند به صورت دستوری یا تحکمی درباره باغ تصمیم‌گیری کند. البته آقای احمدی‌نژاد این کار را کرده است! یعنی به وزیر جهاد به‌عنوان رییس هیات امنای موسسه یادشده دستور داده تا در برابر عملیات تخریبی عاملان تخریب باغ یادشده، اقدامی نکند! در ضمن با توجه به این‌که نظام ما یک نظام مردم‌سالار است و این باغ به‌عنوان یک اثر ملی- طبیعی به ثبت رسیده و صد البته طبق دو اصل 45 و 50 قانون اساسی کشورمان، متولیان اصلی این باغ مردم هستند. بنابراین، سمن‌ها که برآمده از متن جامعه و با نیت‌های خیرخواهانه فعالیت می‌کنند و براساس وظیفه قانونی و اخلاقی‌شان، خود را موظف به حفاظت و حراست از باغ‌میراث اکولوژی نوشهر می‌دانند، پاس‌دارندگان اصلی و واقعی این باغ به‌حساب می‌آیند.
انگیزه مسئولان ذی‌ربط به‌ویژه مسئولان استانی مازندران، از تخریب این باغ‌میراث چیست؟
همان‌طور که رییس‌جمهوری منتخب، جناب آقای روحانی در یکی از مصاحبه‌های اخیرشان اشاره کرده‌اند، بعضی از مسئولان ممکن است براساس «مدل رشد اتوبوسی» در دولت‌های نهم و دهم و آن‌هم «بدون بلیت تخصص» بر جایگاه‌های مدیریتی تکیه زده باشند. بنابراین در چنین شرایطی که صلاحیت سیاسی افراد بر استعدادهای ذاتی و تخصص آن‌ها می‌چربد، لاجرم نتیجه این خواهد شد که افرادی را بر مناصب مدیریتی بگمارند که براساس یک مدل خویشاوندسالار یا قبیله‌سالار رشد کرده باشند و نه یک مدل شایسته‌سالار یا نخبه‌مدار. قطعا کسانی که در چنین شرایطی به‌صورت قارچ‌گونه در مدل‌های رشد کاذب قرار می‌گیرند، انگیزه‌هایی به‌غیر از توسعه پایدار و پیشرفت ملی را دنبال می‌کنند. بنابراین در شرایط یادشده نباید از چنین افرادی، چیزی به غیر از تخریب و رواج وندالیسم انتظار داشت.
همان‌طور که اشاره کردید، تفکر و مشـی پیـــروان مکتب وندالیسم به تخریب چیزهای با ارزش تاکید دارد. ریشه تفکر وندالی در چند سال اخیر در کشورمان را در چه می‌دانید؟
زیرساخت‌ها یا بهتر است بگویم فرآیندهای توسعه در کشورما در زیر چتر سیستمی پنهان مدیریت می‌شود که در ادبیات توسعه «سیستم تاراج» یا Spoil System نامیده می‌شود. اساس تفکر دولت‌های رانتیر، گسترش رانت، اتلاف منابع، فرسایش سرمایه‌ها و تباهی هوش‌ها و برباد دادن ژن‌های برتر است. تفکر غالب بر دولت‌های نهم و دهم که با نگرش نفتی بر مسند مدیریت کشور قرار گرفت، مشی دولت رانتیر است. بنابراین در چنین دولتی، شرایط یا تمهیداتی فراهم می‌شود تا 3000میلیاردتومان سرمایه ملی به تاراج برود، حدود 90هزارمیلیارد تومان پول بیت‌المال به دست حدود 300 نفر بیفتد و سرمایه‌های ملی در بانک‌های کشور بلوکه شود، سالانه حدود 150هزار نفر از مغزهای متفکر کشور به جوامع دیگر مهاجرت کنند، سرانه جنگل در کشور به کمتر از 2/0 هکتار برسد که یک‌چهارم میانگین جهانی است، باغ‌موزه اکولوژی نوشهر تخریب شود و...!
درباره جلوگیری از تخریب باغ اکولوژی نوشهرچه اقداماتی از سوی سمن‌ها صورت گرفته است؟
در این‌باره اقدامات شایسته‌ای از سوی NGOهای سراسر کشور صورت گرفته است به‌گونه‌ای که اگر سمن‌ها نبودند، می‌باید تاکنون فاتحه‌ آن باغ را می‌خواندیم. تجمع سمن‌ها در محل باغ، تحصن در برابر استانداری مازندران، شکایت کیفری از مدیر اداره کل کشتیرانی مازندران (نوشهر) و محکومیت ایشان در محاکم قضایی، ارسال طومار برای مسئولان نظام علیه متجاوزان و مسببان تخریب باغ و واکنش‌های رسانه‌ای سلسله اقداماتی است که در دو سال گذشته توسط سمن‌ها انجام شده است.
آیا مسئولان ارشد کشوری و استانی در دولت‌های نهم و دهم با سمن‌ها همکاری لازم را در این زمینه داشته‌اند؟
اگر همکاری می‌کردند که موضوعیتی برای این مصاحبه وجود نداشت! وقتی وزیر کشور دولت احمدی‌نژاد نامه محرمانه به زیرمجموعه‌های خود مبنی بر عدم همکاری با NGOها را صادر می‌کند، وقتی مسئولان وزارت کشور در دولت احمدی‌نژاد لایحه قانون نظارت بر سمن‌ها را که بیشتر به «خودکشی مدنی» شبیه است تا قانون به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌کند، وقتی استاندار مازندران در تماس تلفنی اعلام می‌کند: NGOها برآمده از تمدن و فرهنگ سکولار غرب است و...، آیا می‌توان از چنین دولتی با چنین تفکری انتظار همکاری را داشت؟ به اعتقاد بنده، بهترین اقدام برای چنین تفکری به‌منظور همکاری با سمن‌ها، بی‌اقدامی است. درخواست تحقیق و تفحص از استانداری مازندران توسط اکثریت نمایندگان مازندران، نشان از ناکارآمدی مسئولان استانی مازندران دارد که مسببان اصلی تخریب باغ میراث نوشهر هستند.
برای جلوگیری از تخریب و حفاظت از باغ اکولوژی نوشهر چه انتظاری از دولت جناب آقای روحانی دارید؟
قانون‌گریزی و تصمیم‌گیری‌های آنی، خلق‌الساعه و بدون عقبه کارشناسی یا پشتوانه علمی از ویژگی‌های دولت‌های نهم و دهم است. همین امر سبب شده تا کلان‌فرآیندهای مدیریتی کشورمان چه در حوزه داخلی و چه خارجی با خلاء تدبیر روبه‌رو شود. چه‌بسا علت اساسی ناامیدی طیف گسترده‌ای از اقشار مختلف کشورمان تا پیش از انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری، همین بی‌تدبیری‌ها بوده باشد که با خلق حماسه سیاسی، همه کاستی‌ها را نادیده گرفتند. بنابراین از دولت جناب آقای روحانی که اتفاقا دولت تدبیر و امید نیز نامیده شده، انتظار می‌رود نگرش دولت توسعه‌گرا و رویکرد پایدار را بر فرآیندهای توسعه کشور غالب کنند. یعنی در فرآیند توسعه، تنها به بعد اقتصادی یا عمرانی توسعه توجه نشود، بلکه پیشران‌ها یا محرک‌های توسعه اقتصادی کشور را با در نظر داشتن ابعاد انسانی، اجتماعی و زیست‌محیطی توسعه به پیش برانند. همچنین با توجه به این‌که قرار است روز چهارشنبه موج جدیدی از تخریب‌ها را بر باغ اکولوژی نوشهر تحمیل کنند، بنابراین از رییس‌جمهوری منتخب انتظار می‌رود به آقای ترکان به‌عنوان رابط بین دولت تدبیر با دولت دهم در شرایط‌گذار مدیریتی، اعلام کنند تا تمهیداتی را فراهم کنند که باغ میراث اکولوژی نوشهر به حالت پیشین و اصلی خود بازگردد.