روزنامه شرق: پايگاه علمي و انتشارات «الزوير» به عنوان يکي از اولين، مهم ترين و بزرگ ترين انتشارات علمي در دنيا، طي اقدامي يکطرفه، بخش هاي علمي و پژوهشي ايراني که وابسته به مراکز دولتي هستند را تحريم کرد. خبرگزاري ايسنا، به نقل از «ساينتيفيک ژورنال»، گزارش داد از مجلات علمي درخواست شده به تشديد تحريم هاي تجاري عليه ايران کمک کنند. بنابر اين گزارش در تاريخ 30 آوريل، انتشارات «الزوير» هلند يادداشتي براي شبکه سردبيرانش ارسال و اعلام کرد که همه نمونه خوان ها و ويرايشگران آمريکايي بايد از پذيرش آثاري که نويسنده آن از کارکنان دولت ايران باشد، خودداري کنند. براساس سياستي که در ماه مارس به اجرا درآمد و نشانگر تغييرات در قانون مصوب کنگره آمريکا در ماه دسامبر است، حتي شرکت هايي نظير «الزوير» که در آمريکا مستقر نيستند بايد مانع از آن شوند که پرسنل آمريکايي شان با دولت ايران وارد تعامل شود. براساس اين گزارش، تحريم هايي که هدف از آن مجازات ايران به دليل دنبال کردن فناوري هسته اي است نسبت به قوانين پيشين مصوب آژانس اجرايي وزارت خزانه داري، يعني دفتر کنترل سرمايه هاي خارجي، گسترده تر شده اند. به گفته يک مقام خزانه داري، اين دفتر سياست «مجوز کلي» براي مجلات را تغيير نداده است و همچنان به آنها اجازه انتشار مقالاتي را که توسط دانشمندان غيردولتي ايران و ديگر کشورهاي تحريم شده نوشته شده باشد، مي دهد. توصيه جديد اين است که اين دفتر اصرار دارد همه شهروندان آمريکايي بدون توجه به اينکه در استخدام کجا باشند، به تحريم ها عليه مجلات نوشته شده توسط پژوهشگران دولتي پايبند باشند. اين امر باعث شده است «الزوير» به کارکنانش هشدار بدهد. هرالد بورزما، سخنگوي «الزوير»، در ايميلي توضيح داد که انتظار مي رود تحريم هاي جديد بر تعداد کمي از مجلات تاثير گذارد و اين شرکت به توصيه سازمان ملل در يکي، دو سال گذشته تحريم هاي مشخص تري را به اجرا درآورده است. براساس اين گزارش، مجلات علمي و پزشکي آمريکايي در صورت پذيرش آثار علمي نويسندگان تحت استخدام دولت ايران ناقض قوانين دفتر کنترل سرمايه هاي خارجي شناخته مي شوند و اين امر شامل ادارات پژوهشي مربوط به تاسيسات هسته اي و شرکت هاي مختلف نفتي و گازي است که نهادهاي دولت ايران در نظر گرفته مي شود. اين گزارش حاکي است که اين تحريم ها شامل آثار موسسات دانشگاهي و پژوهشي و آثاري که منشا آن غيردولتي باشد، نظير بيمارستان ها، نيست.
سابقه تحريم دو دانشگاه ايراني از سوي «الزوير»
به گزارش «شرق»، در 26 مهر 1390 انتشارات «الزوير» به دنبال تصويب قانون جديد تحريم اتحاديه اروپا عليه ايران، دسترسي دو دانشگاه شهيد بهشتي و مالک اشتر را به پايگاه اطلاعات علمي خود مسدود کرد. پس از آن به پيشنهاد رييس دانشگاه تهران، فرهاد رهبر، در جلسه هم انديشي روساي دانشگاه هاي کشور که با حضور وزير علوم، تحقيقات و فناوري تشکيل شده بود، بر اساس نظر اکثريت، روساي دانشگاه ها پايگاه علمي «الزوير» تحريم شد. تصميم اين جلسه، هيات هاي مميزه دانشگاه ها را ملزم مي کرد از دادن امتياز به مقالات علمي انتشاريافته در پايگاه «الزوير» خودداري کنند. اين در حالي بود که پس از اين اقدام مرکز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي طي گزارشي اقدام وزارت علوم در جلسه هم انديشي روساي دانشگاه هاي کشور را «خودتحريمي» عنوان کرد.
«الزوير» چيست؟
«الزوير» نام يکي از اولين و بزرگ ترين هاي دنياي نشر است که به چاپ مجلات علمي و شرح وقايع علمي مي پردازد. در اين راه نامداراني همچون اسکاليجر، گاليله، اراسموس و دکارت با اين موسسه همکاري داشته اند. محل اصلي موسسه در آمستردام، مرکز هلند قرار دارد، اما فعاليت موسسه به کشور مبدا محدود نيست، بلکه در کشورهاي آمريکا و انگلستان هم فعاليت هاي مهمي را دنبال مي کند. بنيانگذار موسسه، لوييس «الزوير» اين تجارت را در سال 1580 ميلادي شروع کرد. اين خاندان از ديرباز در کشور هلند به امر فروش و چاپ کتاب اشتغال داشته اند. با اين همه سازمان امروزي «الزوير» در سال 1880 ميلادي تاسيس شد و توليدات اوليه آن را ژورنال لاسنت، سل و کتاب هايي شامل آناتومي گري و ساينس دايرکت که مجموع ژورنال هاي الکترونيکي بود، تشکيل مي داد و در حال حاضر «الزوير» دادگان اينترنتي خود را با نام اسکوپوس ارايه کرده است. اين موسسه، به عنوان يک ناشر چندرسانه اي پيشرو، پيشتاز ارايه اطلاعات علمي و بهداشتي در دنياست که بيش از 200هزار محصول و خدمت، شامل مجله، کتاب، محصولات و خدمات الکترونيکي و پايگاه هاي اطلاعاتي، ارايه مي دهد و به بيش از 30ميليون دانشمند، دانشجو و متخصص عرصه بهداشت و اطلاعات در سرتاسر دنيا خدمت رساني مي کند. مرکز ثقل فعاليت موسسه «الزوير» انتشار کتاب و مجله علمي است و جالب توجه اينکه قدمت تقويت فرآيند پذيرش مقالات در انتشارات اين موسسه از 130سال گذشته است. دفتر مرکزي کمپاني «الزوير» در آمستردام هلند بيش از هفت هزارنفر از 24 کشور جهان را در استخدام دارد و به واسطه تحويل موثق و معتبر مطالب تکنولوژيک نوظهور، محرک نوآوري افراد در دستيابي به نيازهاي آنهاست. «الزوير» محصولات و خدمات خود را در قالب دو بخش «علم و تکنولوژي» و «علوم بهداشتي» عرضه مي کند. اين موسسه در عرصه علم و تکنولوژي از خدمات بيش از 10ميليون پژوهشگر از 4500 موسسه تحقيقاتي دولتي و دانشگاهي، آزمايشگاه هاي تحقيقاتي، کتابخانه ها، پژوهشگران، مولفان و ويراستارها در 180 کشور، و در عرصه علوم بهداشتي از 20ميليون متخصص بهداشت، دانشجو، پژوهشگران پزشکي، شرکت هاي داروسازي، بيمارستان ها و موسسه هاي تحقيقاتي برخوردار است که اسناد اين عده از همکاران در قالب 35 زبان زنده دنيا در اختيار «الزوير» قرار مي گيرد.

52درصد از پرداخت هاي پژوهشگران ايراني به «الزيور» است
ميزان پرداخت هاي صورت گرفته براي چاپ مقاله در مجلات علمي بين المللي، اشتراک مجلات مذکور و استفاده از پايگاه هاي علمي مختلف مي تواند به عنوان يکي از شاخص هاي تعيين کننده جايگاه و نقش يک پايگاه علمي نسبت به ديگر پايگاه هاي علمي باشد. از اين منظر طبق گزارش پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران در سال 2011 براي اشتراک مجلات پايگاه هاي مختلف علمي بالغ بر 230ميلياردريال به صورت متمرکز و علاوه بر پرداخت هاي موردي دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي پرداخت شده که حدود 119ميلياردريال آن (52درصد) مربوط به انتشارات «الزوير» است. بنابراين مي توان نتيجه گرفت که در وضعيت موجود «الزوير» به تنهايي بيش از تمامي پايگاه هاي اطلاعاتي مشابه با دانشمندان و پژوهشگران ايراني دادوستد علمي دارد و به اين لحاظ تحريم يک طرفه آن مي تواند محل تامل جدي قرار گيرد.

نظر مرکز پژوهش هاي مجلس درباره تحريم «الزوير»
مرکز پژوهش هاي مجلس پس از تحريم دو دانشگاه ايراني از سوي اين پايگاه علمي و اقدام روساي دانشگاه هاي ايراني براي تحريم کلي اين پايگاه، در گزارشي اعلام کرد: «تعامل دانشمندان، دانشگاهيان و دانشجويان ايراني با «الزوير» بيشتر به دليل وسعت دامنه فعاليت و امکاناتي است که اين نهاد در سراسر جهان در اختيار دارد. استفاده از پايگاه هاي اطلاعات علمي الزوير، کار تحقيق را بر محققان آسان مي کند. کثرت مجلات علمي منتشره توسط الزوير، چاپ مقالات علمي اعضاي هيات علمي و دانشجويان ايراني را که از محدوديت نشريات علمي داخلي رنج مي برند يا تحت تاثير الزامات دانشگاهي به نشر مقاله در مجلات خارجي ملزم هستند در مجلات خارج از کشور تسهيل مي کند و امکان عضويت در هيات هاي داوري مقالات و کتاب هاي در حال انتشار را براي دانشمندان ايراني و اعضاي هيات علمي دانشگاه ها فراهم مي سازد.» اقدام الزوير به تبعيت از تصميمات سياسي و دولت هاي آمريکا و اتحاديه اروپا در حالي صورت مي گيرد که بنابر کنوانسيون ها و پروتکل هاي بين المللي، دسترسي آزاد و يکسان به اطلاعات براي تمامي کشورهاي عضو سازمان ملل متحد حقي طبيعي محسوب شده است.