احمد توکلی به عنوان اصلی ترین رقیب هاشمی درباره شرایط حضورش در انتخابات آن دوره می گوید که "به‎نظر من آقای هاشمی در دوره اول صدارتشان خیلی کج رفتند و با قبول مدل و الگوی تعدیل صندوق بین‎المللی پول اقتصاد را به راه کجی وارد کردند. وقتی که ایشان آن مسیر را طی کرد و انتقادات را هم گوش نکرد، من به دوستانم گفتم آقای هاشمی باید در انتخابات دوره دوم خویش رقیب واقعی داشته باشد؛ یعنی رقیبی که واقعا بخواهد رییس‎جمهوری شود تا او را تعدیل کند."

یک دوره چهارساله از دوران هاشمی گذشت، دوره ای که شعار «مخالف هاشمی دشمن پیغمبر است» در نماز جمعه‌های آن سال ها تکرار می شد، شورش های اجتماعی ریشه دار در مسائل اقتصادی ظهور و بروز یافت- اتفاقات اسلام شهر که به دلیل گرانی ها رخ داد از آن نمونه بود- فضای نقد و انتقاد بسته شد و تورمی که به بنا به گفته کارشناسان در طول دوران دولت کارگزاران به زیر 30 درصد نرسید در فضای اقتصادی کشور سرکشی کرد.

توکلی درباره سیاست های اقتصادی دولت هاشمی می گوید: "برخی آقایان مثل آقای محتشمی‎پور و آقای دکتر فرزاد به سیاست‎‎های اقتصادی هاشمی حمله می‎کردند و می‎گفتند این‎ها سیاست‎‎های صندوق بین‎المللی پول است. ولی من مخالف حرف آن‎ها بودم. البته هر چه بیشتر جلو رفتیم، فهمیدم که آن‎ها درست می‎گویند."

در چنین فضایی، کشور وارد انتخابات سال 76 شد. علی اکبر ناطق نوری و سید محمد خاتمی اصلی ترین رقبای این انتخابات بودند. در آن زمان این چنین وانمود می شد که علی اکبر ناطق نوری ادامه دهنده راه هاشمی است و خاتمی مقابل هاشمی قرار دارد. اگرچه بعدها فائژه هاشمی در همایش انتخاباتی میرحسین موسوی صریحا اعلام کرد که دولت خاتمی، ادامه مسیر سیاستهای پدرش بوده است اما شائبه حمایت هاشمی از علی اکبر ناطق نوری در انتخابات 76 تا جایی پیش رفت که طنز «بنویسید خاتمی، بخوانید ناطق نوری» نقل رایج کوی و برزن شده بود.

هاشمی رفسنجانی در خطبه های نماز جمعه تهران در اردیبهشت ۷۶ به این قضیه واکنش نشان داد و گفت که "همان که رای مردم هست بیاید در صندوق و‌‌‌ همان خوانده شود و‌‌‌ همان اعلام شود."

در چنین فضایی وقتی علی اکبر ناطق نوری به عنوان نامزد دولت هاشمی شناخته می شد، سید محمد خاتمی شعارهایی مغایر با رفتارهای هاشمی سر داد. شعارهایی که از فضای بسته اجتماعی و سیاسی دوران هاشمی فاصله داشت و نهایتا رای 20 میلیونی خاتمی در سال 76 حماسه ای جدید در انتخابات خلق کرد.

در تحلیل آرای بالای خاتمی که در آن زمان چهره چندان شناخته شده ای نبود، اینگونه گفته شد که اکثر این آرا به دلیل مخالفت با سیاستهای دولت هاشمی رفسنجانی عاید خاتمی شده است. اتفاقی که چهار سال بعد در فضای دو قطبی احمدی نژاد- هاشمی نیز رخ داد.

هاشمی رفسنجانی بی توجه به انتخابات مجلس ششم و اقبال اندکی که مردم در آن انتخابات به او نشان داده بودند وارد کارزار انتخاباتی سال 84 شد.

محمود احمدی نژاد شهردار وقت تهران که استاندار هاشمی در اردبیل، فرماندار وی در خوی و بخشدارش در ماکو بود، با رای حدود 5 میلیون در دور اول، همراه با هاشمی رفسنجانی به دور دوم انتخابات راه یافت و موفق شد در فضای دو قطبی هاشمی- احمدی نژاد، نتیجه انتخابات را با حدود 17 میلیون رای در دور دوم به نفع خود رقم بزند. مردمی که هنوز سیاست های دوران هاشمی را فراموش نکرده بودند بار دیگر به سراغ نامزد رقیب او رفتند.

انتخابات چنان شد که بعدها نقل قولی از محسن هاشمی فرزند آیت الله هاشمی رفسنجانی منتشر شد که گفته بود احمدی نژاد به هاشمی فحش داد تا 20 میلیون رای بیاورد. این چنین بود که گفتمان دوم خرداد در سال 76 و گفتمان سوم تیر در سال 84 دربستر مخالفت با سیاست های هاشمی رفسنجانی شکل گرفت.