روزنامه بهار: گرانی کاغذ و شرایط دشوار اقتصادی تاکنون موجب تعطیلی خودخواسته تعداد زیادی از مطبوعات شده است. در چنین شرایطی معاون امور مطبوعاتی وزارت ارشاد از احتمال حذف یارانه مطبوعات در بودجه سال 92 خبر می‌دهد.
محمدجعفر محمدزاده در گفت‌وگو با فارس اعلام کرده زمزمه‌هایی از حذف یارانه مطبوعات به گوش رسیده است ولی باز هم باید منتظر اعلام لایحه بودجه 92 مجلس شورای اسلامی شد. با این‌که معاون امور مطبوعاتی وزارت ارشاد با اطمینان از چنین موضوعی صحبت نمی‌کند ولی منابع آگاه در گفت‌وگو با بهار می‌گویند، با توجه به بودجه انقباضی‌ که دولت برای سال 92 پیش‌بینی کرده است و کاهش بودجه بیشتر سازمان‌ها، چنین موضوعی اتفاق خواهد افتاد.
با این حال، محمدزاده در این‌باره گفته: «نتیجه‌گیری در این‌باره وابسته به بودجه اختصاص یافته از سوی مجلس شورای اسلامی به معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد است اما فعلا که یارانه مطبوعات حذف نشده است.» موضوع حذف یارانه مطبوعات از سوی معاون امور مطبوعاتی وزارت ارشاد بیان می‌شود اما احمد مسجد جامعی، وزیر فرهنگ و ارشاد دولت اصلاحات در باره سابقه این موضوع می‌گوید: «هیچ وقت به یاد ندارم که چنین موضوعی در زمان وزارت من مطرح شده باشد.»
این موضوع در حالی مطرح می‌شود که در حال حاضر هم مطبوعات، مشکلات زیادی برای انتشار دارند. چراکه قیمت کاغذ در این چند وقت افزایش داشته و دولت هم یارانه‌ها را به طور کامل پرداخت نکرده است. روزنامه‌ها و مجلات زیادی هم در یکی دوسال گذشته به دلیل مشکلات مالی و گرانی کاغذ دیگر منتشر نشدند. به طوری که نشریات مستقل و ضمیمه‌ای که زمانی به عدد 51 رسیده بود الان به 15 تا 20 مورد رسیده است. آخرین مصداق این منتشر نشدن‌ها هم روزنامه «ملت ما» بود که هفته گذشته اعلام کرد به دلیل مشکلات مالی دیگر چاپ نمی‌شود.
البته محمد صحفی، آخرین معاون مطبوعاتی دولت خاتمی درباره این موضوع می‌گوید: «در زمان آقای خاتمی، حذف یارانه‌های مطبوعات در قالب «نظام جامع رسانه‌ای» بررسی شد و قرار بود که به صورت تدریجی یارانه‌ها حذف شود. ولی این اتفاق باید از روزنامه‌های دانه‌درشت و وابسته به نهادهای عمومی و دولتی شروع می‌شد. به این ترتیب بنا بود تا برای این گروه از مطبوعات که ردیف بودجه عمومی داشتند با در نظر گرفتن آگهی تبلیغاتی و تعدیل تعرفه که برای چاپ آگهی‌ها در نظر گرفته می‌شد، جایگزینی برای یارانه‌ها ایجاد شود. چراکه امکان ندارد یارانه‌ها حذف شود. ولی در نهایت به دلیل فراهم نبودن ساز و کار‌ها، محقق نشد.»
البته به گفته صحفی، در دولت اصلاحات موضوع حذف یارانه‌ها نه به دلیل کسری بودجه دولت ، با هدف برقراری عدالت و حس رقابت بین مطبوعات خصوصی و دولتی مطرح شده بود. او ادامه می‌دهد: «به این ترتیب مطبوعاتی که وصل به کانال مرئی و نامرئی بودند در شرایط رقابت با مطبوعات خصوصی قرار می‌گرفتند. البته روند این چند ساله موجب شد تا مطبوعات دولتی، به دلیل روابط بیشتر، بهره بیشتر هم ببرند و در نهایت هم هیچ امکان رقابتی فراهم نشد.»
به عقیده معاون مطبوعاتی دوره اصلاحات، طرح حذف یارانه مطبوعات تنها زمانی می‌تواند موفق باشد که رقابت ایجاد کند. چراکه به این شکل استقلال مطبوعات و اتکای آن‌ها به خودشان هم حفظ می‌شود. او همچنین می‌گوید: «دلیل مطرح شدن دوباره این طرح می‌تواند مشکلات کمبود بودجه دولت باشد و این‌که مطبوعات دولتی از راه‌های نامرئی منابع خود را به دست می‌آورند و مشکلی با حذف یارانه نخواهند داشت.
البته اگر راه‌های نامرئی درآمد برای مطبوعات دولتی و وابسته وجود داشته باشد، به عقیده صحفی حذف یارانه مطبوعات، تنها باعث به حاشیه رانده شدن مطبوعات خصوصی می‌شود. »
صحبت حذف یارانه مطبوعات که می‌شود، جواد آرین‌منش، نایب‌رییس کمیسیون فرهنگی مجلس هشتم، می‌گوید: «متاسفانه زمانی که بودجه‌ها انقباضی می‌شود، هرگاه بحث صرفه جویی پیش می‌آید و قرار است که از سقف اعتبارات جاری کاسته شود، اولین جایی که دولت و مسئولان و برنامه‌ریزان به سراغش می‌روند، حوزه فرهنگ، مطبوعات و سینماست. به این ترتیب به بخش فرهنگ، مطبوعات و نشر، لطمات جبران‌ناپذیری وارد می‌شود.»
این در حالی است که آرین‌منش معتقد است تیراژ نشریات به حداقل رسیده است. درکنار آن هم، لطمه‌های زیادی به عصر مطبوعات شده که موجب افزایش قیمت روزنامه‌ها، کاهش تیراژ و مخاطبان آن‌ها شده است. او ادامه می‌دهد: «اگر از لحاظ اقتصادی هم نگاه کنیم با این وضعیت، در دراز مدت کاهش فرصت مطالعه و روزنامه خوانی را شاهد خواهیم بود که جبران‌ناپذیر است.»
البته روزنامه‌هایی مانند همشهری که به نهادی چون شهرداری تهران وصل است یا روزنامه‌های دولتی که منابع قابل ملاحظه‌ای دارند، هرچقد هم یارانه‌شان حذف شود، باز هم، می‌توانند منتشر شوند و به حیاتشان ادامه دهند اما در این میان روزنامه‌های بخش خصوصی و رسانه‌های کوچک و مستقل هستند که کاهش یارانه برای آن‌ها به معنای افزایش قیمت و کاهش مخاطب‌هایشان خواهد بود. چراکه به گفته آرین‌منش، وقتی روزنامه‌ای خصوصی که تنها، درآمد‌ش از فروش روزنامه و آگهی است، یارانه‌اش حذف شود، چاره‌ای جز افزایش قیمت نخواهد داشت. به این ترتیب خرید روزنامه از سبد خانوارها حذف می‌شود.»البته او می‌گوید: «چنین موضوعی در مجلس هشتم هم بود ولی کمیسیون فرهنگی پیگیر ماجرا شد و چنین اتفاقی نیفتاد. الان هم کمیسیون فرهنگی نباید نسبت به این موضوع بی‌تفاوت باشد.»
پیشتر هم سیدتقی پوربخش، مدیرعامل روزنامه رسالت، که روزنامه اصولگراست، در گفت‌وگو با فارس اعلام کرده بود که حذف یارانه‌ مطبوعات، با تعطیلی بسیاری از روزنامه‌ها همراه خواهد بود. به گفته او، بسیاری از مطبوعات هم‌اکنون در زمینه اقتصادی خودکفا نیستند. حتی محمد ‌ودود حیدری، مدیرمسئول روزنامه جوان که روزنامه‌ای نزدیک به سپاه پاسداران است هم در گفت‌وگو با فارس گفته، حذف یک‌باره یارانه مطبوعات یکی از آفت‌های فرهنگی در سال‌جاری خواهد بود.
حسینعلی افخمی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و استاد ارتباطات درباره حذف یارانه مطبوعات می‌گوید: «به نظر من، به طور کل روزنامه‌ای که یارانه می‌گیرد، مستقل نیست. ولی این‌که روزنامه‌ها چطور می‌توانند بدون یارانه دوام بیاورند باید کارشناسی شود. به این صورت که یارانه مستقل از روزنامه‌ها حذف شود و به آن‌ها یارانه غیرمستقیم داده شود.»
به عقیده افخمی، به طور کل، اگر دولت می‌خواهد یارانه بدهد، بهتر است یارانه را به خواننده یا حتی به آگهی‌های روزنامه بدهد. به این صورت، هم تیراژ روزنامه‌ها بیشتر می‌شود، هم روزنامه‌ها تیراژ واقعی خود را اعلام می‌کنند. اگر قیمت روزنامه‌ای‌هزار تومان است، مثلا دولت، 700 تومانش را یارانه دهد. به این صورت کاغذ هم بازار و فروش خود را خواهد داشت. از طرف دیگر کیفیت روزنامه‌ها بالا می‌رود چراکه روزنامه‌ای که خواننده داشته باشد به فروش می‌رسد و مجبور می‌شود که محتوای خوب هم تولید کند و روزنامه‌ای که باری به هر جهت است دیگر منتشر نمی‌شود. مطبوعات حزبی هم توسط حزبشان حمایت می‌شوند یا طرفداران حزب برای روزنامه‌ها‌یشان حاضر به دادن هزینه می‌شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه ادامه می‌دهد: «با حذف یارانه از مطبوعات، هزینه درآوردن روزنامه برای یک حزب یا دولت، از بودجه عمومی نخواهد بود. این مکانیزم می‌تواند مطبوعات را مستقل نگه دارد. ولی اگر حذف یارانه بدون هیچ‌گونه خدمات دیگر باشد تنها به از بین رفتن مطبوعات می‌انجامد.»