دیگر تمام خوزستان می‌دانند که وقتی مری‌لیلی عروس این استان شد، به‌دلیل علاقه وافر وی، چگونه اسب‌های اصیل پرورش یافتند و سال‌ها زیستند. می‌گویند از وقتی‌که مری‌لیلی مرده، اسب‌ها هم خواب مرگ می‌بینند. اصطبلی که از همسر مجید خان حاکم دشت عقیلی مانده بود، حالا جز ویرانه چیزی از آن باقی نمانده است.

خبرگزاری میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی ـ مری لیلی برای خوزستانی‌ها نامی آشنا و قابل احترام است. این بانو، وقتی به عقد مجیدخان حاکم دشت‌ عقیلی خوزستان درآمد تمام زندگی‌اش را صرف نگهداری وساماندهی اسب اصیل ایرانی کرد. اما پس از مرگ مری‌لیلی و همسرش اصطبل زیبایش تبدیل به ویرانه شد.

به‌گزارش CHN، در جوار رودخانه کارون که بخشی از آن کوهستان است حاکمی به نام مجید خان بود. این فرد نه‌تنها مورد احترام مردم روستا بود که پدر وی، سردار محتشم از بزرگان تاریخ بختیاری و تاریخ معاصر بواسطه نزدیکی و رابطه‌‌ای که با یکی از حاکمان همدان داشت مقدمات ازدواج پسرش و دختر حاکم (مری لیلی قراقزلو) را فراهم ساخت. از آن پس علاقه مری‌لیلی (مهری خانم) به اسب باعث شد که به منطقه خوزستان بیاید و با اسب اصیل ایرانی که در خوزستان به اسب اصیل عرب معروف است آشنا شود.

خوزستانی‌ها هنوز معتقدند که این ازدواج سبب شد که فصل جدیدی در پرورش و تولید و نگهداری اسب در ایران ایجاد شود. چراکه در خوزستان اسب‌های اصیل فراوانی وجود داشت و مری‌لیلی یا همان مهری‌خانم عزمی راسخ برای ساماندهی اسب‌ها داشت.

«مجتبی‌گهستونی» فعال‌میراث‌فرهنگی خوزستان و دبیر انجمن تاریانا در این‌باره می‌گوید: «باتوجه به محبوبیت مری‌لیلی در منطقه خوزستان و همدان، اصطبل‌هایی برای پرورش و نگهداری اسب ساخته شد که امروزه از آن تعداد یک اصطبل‌، در روستای بنه حیدر در منطقه عقیلی قرار دارد».

وی می‌گوید: «در اصطبل مجیدخان و مری‌لیلی اسب‌های اصیل ایرانی نگهداری می‌شدند. به‌قدری این زن زندگی‌اش را وقف اسب‌ها می‌کند که از وی به‌عنوان حاکم اسب‌ها نام می‌برند. اما با توجه به اهمیت این بنا، اصطبل مری‌لیلی در شرایط نابسامانی قرار دارد و با تخریب‌های جدی مواجه شده است.

این‌درحالی‌است که پیش و بعد از انقلاب فیلم‌ و تصاویر بسیاری از مری‌لیلی و اصطبل‌‌های وی تهیه شده و در این تصاویر می‌توان بخشی از اصطبل‌هایی که وی برای نگهداری اسب‌ها استفاده می‌کرد را دید.

گهستونی ادامه می‌دهد: «در نزدیکی همین اصطبل روستای بنه‌حیدر، اصطبلی به‌نام ابرعقیلی در روستای شماله وجود دارد که متعلق به خانواده شهابی است. مرحوم اردشیر شهابی در کنار مجیدخان و مهری خانوم فعالیت می‌کرد و درحال‌حاضر فرزندانش از اصطبل‌ و اسب‌ها نگهداری می‌کنند؛ که اتفاقا مورد توجه بسیاری از علاقمندان است. در همین روستا قلعه‌ مجیدخان هم دیده می‌شود که ضرورت حفاظت و نگهداری از آن می‌تواند منطقه را تبدیل به فطب گردشگری استان کند.

هم‌اکنون این آثار که بخشی از تاریخ معاصر منطقه محسوب می‌شوند در شرایط مناسبی نیستند و تاکنون نه‌تنها در فهرست آثار ملی قرار نگرفته‌اند که هیچگونه مرمتی هم نشده‌اند.