روزنامه آرمان: آیا طرح «محرم‌سازی مدارس دخترانه» به شاداب‌سازی مدارس کمک می‌کند، یا فضای مدارس دخترانه دلگیرتر خواهد شد؟ معماری مدارس ایران همان معماری یکصد سال پیش است: دیوارهای بلند آجری، دروازه‌های آهنی، راهروهای طولانی و نیمه‌تاریک و فضای یکنواخت کلاس‌ها. نتیجه یک تحقیق درباره دختران دانش‌آموز نشان می‌دهد که به‌دلیل فقر حرکتی ناهنجاری‌های اسکلتی در میان دختران بعضا دیده می‌شود و همین امر مسئولان آموزش و پرورش را واداشت که راه‌حلی برای توسعه ورزش دختران پیدا کنند.

طرح محرم‌سازی در پاسخ به این نیاز تهیه شد. اما چرا فقط دختران؟ درست است که امکانات ورزشی مدارس پسرانه هم مانند مدارس دخترانه کم است، اما پسران در حیاط مدرسه یا در کوچه و خیابان می‌توانند با یک توپ پلاستیکی دولایه ساعت‌ها بازی کنند و عرق بریزند، درحالی که دختران به‌دلیل ملاحظات فرهنگی از برخی تحرکات و جنب‌وجوش‌ها محرومند. سازمان نوسازی و تجهیز مدارس برای حل مشکل ورزش دختران به راه‌حل بدیعی رسیده است. به‌نظر مهندسان سازمان نوسازی، ساخت مدارس با «حیاط مرکزی» بهترین شکل محرم‌سازی است. در این طرح حیاط در وسط و کلاس‌های درس و آزمایشگاه و اتاق‌های اداری در چهار طرف حیاط قرار می‌گیرند و اگر بنا دو و سه طبقه باشد، مساله اشراف ساختمان‌های مجاور به داخل مدرسه هم خودبه‌خود حل می‌شود.

دانش‌آموزان این مدارس به هر طرف که بچرخند، دیوار می‌بینند و اگر مستقیما به بالا بنگرند، قطعه‌ای از آسمان را خواهند دید. برخی از مسئولان آموزش و پرورش پیشنهاد ایجاد «اندرونی و بیرونی» به سبک خانه‌های سنتی را هم مطرح کرده‌اند که مکمل طرح حیاط مرکزی است. در این طرح قرار است که اولیا و مراجعه‌کنندگان مرد، وارد فضای داخلی مدرسه نشوند و کارشان در قسمت بیرونی ساختمان مدرسه انجام شود. توجیه عمومی این طرح‌ها این است که اگر فضای کلاس و حیاط مدرسه کاملا استتار شود، دخترها دیگر مجبور به پوشیدن لباس فرم و مقنعه در اندرونی مدرسه نیستند و می‌توانند با لباس سبک و معمولی سرکلاس بنشینند و یا در حیاط مدرسه با خیال راحت و دور از چشم نامحرم بازی و ورزش کنند.

اما بلندکردن دیوار مدارس و ایجاد حیاط مرکزی و اندرونی و بیرونی، ممکن است نتایج معکوس به‌بار آورد و مشکلات اسکلتی دختران را حل نکند. مثلا ممکن است با هزینه فراوان مدرسه‌ای استتار شود اما مدیر مدرسه بازهم اجازه برداشتن مقنعه‌ها را ندهد. درحال حاضر بسیاری از مدیران مدارس دخترانه با برداشت‌های خاص، حتی در فضای بسته کلاس درس دختران که احتمال حضور نامحرم صفر است، دانش‌آموزان دختر را ملزم به رعایت پوشش می‌کنند. با این سختگیری‌ها و بدون تبیین فلسفه حجاب، دانش‌آموزان معمولا در داخل مدرسه و کلاس مراقب پوشش خود هستند. درحالی که منطقا باید قضیه برعکس باشد.

به‌نظر می‌رسد استتار یا محرم‌سازی به شیوه‌ای که سازمان نوسازی در پیش گرفته، راه‌حل ورزش دختران نیست. راه درست این است که در کنار مدارس نوساز فضاهای سرپوشیده ورزشی ایجاد کنند. وزیر و مدیران ارشد آموزش و پرورش در مسافرت‌های خارجی خود، از مدارس کشورهای توسعه‌یافته بازدید کرده‌اند و تفاوت امکانات مدارس جدید با مدارس سنتی را با چشم خود دیده‌اند. در جهان امروز مدرسه بدون دیوار مطرح است. مدرسه بدون دیوار هم بارمفهومی و هم شکلی دارد. به لحاظ مفهومی تعلیم و تربیت کودک در این زمانه محدود به محیط مدرسه نیست. از نظر شکلی هم دیوار و برج و باروی مدرسه را برمی‌چینند و با ردیفی از شمشاد مدرسه را از محیط پیرامون تفکیک می‌کنند تا دانش‌آموز احساس سختی نکند. مدرسه نوین دیگر یک حیاط مربع و راهروهای دراز و اتاق‌های یک شکل در اطراف آن نیست بلکه بر اساس نیازهای متنوع دانش‌آموزان طراحی شده است. مدرسه علاوه بر کلاس‌های درس با ابعاد مختلف برای دروس مختلف، معمولا دارای آزمایشگاه، کارگاه، سالن غذاخوری، فضای سبز ، زمین‌های ورزشی، استخر شنا و سایت کامپیوتری است. در واقع مدرسه محیطی دلپذیر برای تجربه و آموزش مهارت‌های زندگی است. اگر مدارس جدید ما هم مطابق نرم‌های بین‌المللی و با رعایت استانداردهای جهانی ساخته شوند و سالن ورزش سرپوشیده داشته باشند، دیگر نیازی به حیاط مرکزی و اندرونی و بیرونی نداریم.

همان‌گونه که در اجرای طرح ۶-۳-۳ مسئولان آموزش و پرورش بارها اجرای آن در۱۲۳ کشور را با افتخار اعلام می‌کنند، در معماری مدارس هم هنجار‌های نوین جهانی را رعایت کنند. به‌راستی هزینه ایجاد یک سالن ورزشی در کنار مدرسه دخترانه، بیشتر از ایجاد حیاط مرکزی و اندرونی و بیرونی است؟