گزارش خراسان از سرماي گزنده آذربايجان و زلزله‌زدگاني که هنوز سقفي بر سرشان نيست
حدود 10 روز پيش وقتي که به بازديد از مناطق زلزله‌زده آذربايجان شرقي رفتيم، سرما را وقتي شب‌هنگام داخل اتاقي با ديوارهاي آجري که گرمايي بيشتر از چادر داشت، با ۲ پتوي زمخت هم گرم نمي شديم، حس کرديم. تازه آن زمان هنوز برف پاييزي زمين را سفيد نکرده بود ولي شنيديم که اخيراً برف نيز در برخي روستاهاي زلزله‌زده باريدن گرفته است. در حالي که مردم همان منطقه، هنوز هم شب را داخل چادر هاي سفيد رنگ هلال احمر صبح مي کنند. گلايه مردم زلزله زده، گرماي شديد داخل چادرها در روز و سوز و سرماي آن ها در شب بود.
پاييز براي آن ها که در سردسيرترين نقطه ايران ساکن اند، زمستان است. هنوز پاييز نيامده اما سوز سرماي زمستان دردي بر داغ از دست دادن عزيزان شان افزوده است. غم ازدست‌دادن خانه و کاشانه و سرپناه که ديگر هيچ. مرد خانواده نگران خودش نيست که او مرد است و ستون خانواده. حتي نگران همسرش هم نيست که او هم... پدر نگران کودک ۴ ساله اش است که با چشمان سبز و زيبايش هنوز مبهوت اتفاقي است که افتاده. کودکي که هنوز پاييز نيامده است، شب ها داخل چادر صحرايي سفيد رنگ از سرما خودش را در آغوش او مچاله مي کند.
مردم هم چنان سرپناه ندارند
حدود يک ماه است مردم بخشي از آذربايجان شرقي چادر نشين شده اند. مسئولان و به ويژه مردم از ساعات ابتدايي به دادشان رسيدند. اقلام غذايي و غيرغذايي و بهداشتي به موقع به دست شان رسيد. اما اکنون ديگر صحبت از اقلام غذايي نيست، صحبت از سرپناه است. اما دولتي هايي که از همان روزهاي ابتدايي به ديدن مردم زلزله زده آذربايجان آمدند، وعده دادند در ۲ ماه و چند روزي که به آغاز پاييز مانده است خانه هاي ويران شده به سرعت بازسازي شود. گفتند مردم نگران فصل سرما نباشند.
بيش از يک ماه از وعده اي که داده شد، گذشت. دست کم بايد نيمي از وعده ها عملي مي شد اما مردم مي گويند با اين روند اميدي به ساخت خانه هايشان ندارند. برخي گله مندند هنوز زمان کوتاهي از زلزله نگذشته است، اما فراموش شده اند. بعضي با نگراني از سرماي شب مي گويند و اين که بعيد است خانه اي تا آغاز فصل پاييز ساخته شود. برخي گفتند مسئولان فقط آمدند و وعده اي دادند و رفتند.
«حسين مرادي» با لهجه شيرين آذري مي گويد: دولت نشان داد درد مردم را درد خود مي داند. اما الان زمان آن است که دولت کار اصلي را انجام دهد. دولت قول داد پاييز نشده خانه هاي ما را بسازد. ولي ما نگرانيم. آن هم نه به خاطر خودمان، ما تحمل سرما را داريم اما بچه هايمان نمي توانند. هشدارهاي فراوان درباره سردي هوا و ضرورت ساخت سرپناه براي چادر نشينان آذربايجان شرقي، باعث شد تا مسئولان بخش هاي مختلف از همان روزهاي ابتدايي حادثه، از ساخت خانه هاي زلزله زدگان يا اختصاص مبالغ مختلف براي بازسازي، قبل از رسيدن پاييز خبر بدهند.
رئيس بنياد مسکن انقلاب اسلامي در برنامه گفت وگوي ويژه خبري سيما از پرداخت ۲۰ ميليون تومان وام براي ساخت و ۱۰ ميليون تومان وام براي تعميرات به آسيب ديدگان خبر داد.
«تابش» با اشاره به تشکيل پرونده براي بيش از ۱۷ هزار واحد مسکوني گفت: تاکنون حدود ۸ هزار واحد آواربرداري، ۳ هزار و ۶۰۰ واحد پي کني و بيش از ۵۰۰ واحد فنداسيون ها ريخته شده است. وي افزود: بيش از ۵۷ تا ۵۸ واحد اسکلت نصب شده و پوشش سقف هم به تازگي آغاز شده است.
دولت چه تصميمي دارد؟
سرما زودتر از پاييز به اين ناحيه آمده است. اين جاست که همه تلاش متخصصان در زمينه مديريت بحران بر اين نکته متمرکز مي شود که آيا دولت براي اسکان موقت زلزله زده ها برنامه اي دارد يا خير؟
«ا... ورد دهقاني» نماينده مردم ورزقان در مجلس شوراي اسلامي اگرچه معتقد است روند بازسازي دائمي در اين مناطق خوب بوده است اما به گفته وي، نمي شود اين کار را در ۲ ماه انجام داد.
وي ادامه مي دهد: متأسفانه پس از وقوع زلزله وعده اي به مردم داده شد که عملي شدن آن امکان نداشت. حجم خرابي در منطقه بسيار بالاست. اين ويراني ها در جغرافيايي گسترده تر و حتي بيشتر از زلزله بم بوده است.
وي ادامه مي دهد: دولت اعتقاد داشت که ۲ ماهه مي تواند بازسازي را انجام دهد. در حالي که مطابق برآوردي که ما انجام داديم، طي دو ماه بايد ۳۰ هزار واحد ساخته شود که با توجه به روند موجود اين موضوع امکان پذير نيست. طبق برآورد ما براي ساخت خانه ها طي ۲ ماه، آواربرداري بايد ظرف مدت ۱۰ روز انجام مي شد. در حالي که با گذشت يک ماه از زلزله، هنوز همه آوارها برداشته نشده است. از طرف ديگر طي گزارشي رسمي که به ما داده اند تاکنون ۵۰۰ فنداسيون ريخته شده است. اين رقم نيز تا ۳۰ هزار واحدي که ما برآورد کرده ايم فاصله زيادي دارد. حتي امکاناتي که در منطقه آماده شده است با ادعايي که آن ها کردند برابر نيست. از اين رو امکان پيشرفت ۲ ماهه وجود ندارد و چنين موضوعي غيرممکن است.
همان گونه که هيچ کشوري نتوانسته است اين کار را انجام دهد. وي خاطر نشان مي کند: البته اگر دولت بتواند طي اين مدت به وعده اش عمل کند و در يک ماه باقي مانده خانه ها را به مردم تحويل دهد، دست آن ها را مي بوسيم. ولي متأسفانه اين امکان وجود ندارد.
نماينده مردم ورزقان در مجلس هم چنين از دغدغه ضرورت اسکان موقت مردم منطقه قبل از شروع سرما مي گويد: «دغدغه فعلي ما اسکان موقت براي خانوارهايي است که نمي توانيم خانه هايشان را در اين مدت بسازيم. آن ها نبايد در فصل سرما و يخبندان دچار مشکل شوند.»
دهقاني ادامه مي دهد: در جلسه اخير کميسيون عمران اعلام شد بنياد مسکن در حال آماده کردن خانه هاي پيش ساخته براي فصل زمستان است. اين خانه ها با استفاده از فلزات سبک و ساندويچ پنل هايي که سبک و قابل حمل است ساخته مي شود و قرار است در صورتي که تا فصل سرما خانه هاي دائمي ساخته نشود، از اين خانه هاي پيش ساخته استفاده شود. که ما هم از اين اقدام استقبال مي کنيم.
مردم منطقه توان بازپرداخت وام ها را ندارند
با اين وجود به نظر مي رسد دولتي ها هم به اين نتيجه رسيده اند که با توجه به وسعت خرابي ها، امکان بازسازي کامل خرابي هاي زلزله در ۲ ماه وجود ندارد. هر چند نماينده مردم ورزقان در مجلس از روند پي گيري مشکلات مردم در اين منطقه انتقاد مي کند. دهقاني مي گويد: در جلساتي که تاکنون داشتيم از تعامل ضعيف مسئولان مرتبط با نمايندگان انتقاد کرديم. متاسفانه دولت در اين مدت يک تصميم بيشتر نگرفت آن هم روز دوم وقوع زلزله بود. اختصاص 12.5 ميليون وام، 1.5 ميليون قرض الحسنه، ۲ ميليون کمک بلاعوض و يک ميليون تومان پول توجيبي تصميمي بود که آن زمان گرفته شد. پس از آن هم آقاي رحيمي و بقيه ارکان دولت همين ارقام را تکرار کردند اما اين ارقام کفايت نمي کند.
وي خاطر نشان مي کند: بنده در همان جلسه به اين موضوع اعتراض و اظهار کردم، کساني که خانه هايشان ويران شده کساني هستند که دست شان به دهان شان نمي رسد و واقعاً فقير هستند. اين افراد توان بازپرداخت وام بنياد مسکن را ندارند. در حالي که ما با اين تصميم به افراد زلزله زده يک وام ۱۴ ميليوني و يک وام ۱۰ ميليوني براي احشام تحميل و آن ها را به بانک مقروض مي کنيم تا برايشان خانه بسازيم. بنابراين لازم است در اين موضوع تجديدنظر شود.
وي مي افزايد: علاوه بر اين، وسايل زندگي اين افراد زير آوار مانده است. آن ها براي رفتن به خانه اي که بنياد مسکن به آن ها تحويل مي دهد، به وسايل زندگي نياز دارند. به همين دليل در اين جلسات پيشنهاداتي را مطرح کرديم ولي تصميم آن ها تغيير نکرد.
دهقاني تصريح مي کند: در حال حاضر بسياري از خيرين، شرکت ها و نهادها براي بازسازي اين روستاها اعلام آمادگي کرده اند ولي دولت اجازه اين کار را نداده است. دولت مي خواهد کار بازسازي را خودش انجام بدهد. بنابراين اگر افراد خير به صورت نقدي کمک کنند، مردم خودشان مي توانند شروع به ساخت خانه هايشان کنند.
وي با انتقاد از ضعف مديريت بحران در کشور مي گويد: در حال حاضر مديريت ستاد بحران که در وزارت کشور مستقر است، بودجه زيادي در اختيار دارد. رقمي حدود ۸ هزارو ۷۰۰ ميليارد تومان، يعني ۵ درصد بودجه عمراني کشور براي اين گونه حوادث در اختيار اين ستاد است. اما اگر بگوييم ۱۰۰۰ کانکس نياز داريم تا در صورتي که امکان اسکان دائم مردم تا فصل سرما وجود نداشت، آن ها را در اين کانکس ها اسکان بدهيم، مي گويند نداريم.
وي تاکيد مي کند: واقعاً چه اشکالي دارد در کشور ما که زلزله خيز است مثلاً ۱۰ هزار کانکس در چند نقطه کشور وجود داشته باشد تا در صورت بروز اين گونه حوادث، آن ها را در اختيار مردم قرار دهيم. دهقاني مي افزايد: ابراز اين انتقادها به معناي اين نيست که به معاندان فرصت دهيم، بلکه تکليف ما مشخص است. مردم بيش از ۳ دهه پيروامام و رهبري و نظام و انقلاب بوده اند. مردم به رهبر و مسئولان شان اعتقاد و علاقه دارند، حضور مقام معظم رهبري در روزهاي اول زلزله براي بازديد از مناطق زلزله زده، مرهمي بر آلام مردم بود. به ويژه وقتي ديدند ايشان با همه مشغله و با زبان روزه، با خودرو براي بازديد آمدند. در حالي که برخي مسئولان با بالگرد فقط چرخي در آسمان منطقه زدند و رفتند.
احداث برخي روستاها، نيازمند مکان يابي جديد
طي ۹۰ سال گذشته، حدود بيش از ۹۰ زلزله مهم در ايران رخ داده است که قدرت ۱۸ مورد آن، بين ۷ تا ۸ ريشتر بوده است. آخرين مورد از اين گونه سوانح، زلزله اخير ورزقان بود. عصر ۲۱ مرداد ماه ۱۳۹۱ ،۲ زمين لرزه به بزرگي 6.2 و ۶ ريشتر شهرستان هاي اهر، ورزقان وهريس در آذربايجان شرقي را لرزاند و سبب تخريب بخش وسيعي از اين منطقه شد.
معاون عمراني استاندار آذربايجان شرقي خسارت زلزله به استان را ۸ هزار ميليارد ريال اعلام کرد. حجم بالاي خساراتي که اين حادثه داشت و نيز حوادث مشابهي که طي سال هاي گذشته در مناطق مختلف کشور رخ داده است، همه حکايت از شرايط خاص ايران و زلزله خيز بودن اين منطقه دارد. همين موضوع نيز نکته مهمي است که بايد از سوي مسئولان در بازسازي هاي نقاط مختلف مورد توجه قرار گيرد، به ويژه کيفيت ساخت وسازها در مناطق روستايي چون بخش بزرگي از خسارات در زلزله اخير، در مناطق روستايي اتفاق افتاد. بر اين اساس به نظر مي رسد ساخت وسازهاي اصولي و همسو با استانداردهاي ساختمان سازي، موضوعي است که نبايد به سبب تعجيل در ساخت خانه هاي ويران شده، فراموش شود. در اين بحث حتي موضوع جايگيري مناسب خانه ها و تعيين تکليف روستاها به لحاظ زمين شناسي که کجا بايد احداث شوند يا کدام روستاها بايد جابه جا شوند نيز نيازمند بررسي و انجام کار کارشناسي از سوي کارشناسان زمين شناسي است.
«عليرضا رضايي» کارشناس گروه بلاياي طبيعي و مديريت بحران سازمان زمين شناسي درباره اين موضوع چنين توضيح مي دهد: در همه کشورها اين امکان وجود دارد که بر اساس نوع سازه هاي موجود، بتوان ميزان تخريب ناشي از زمين لرزه را پيش بيني کرد. براي اين امر الگوهايي وجود دارد که نشان مي دهد در کدام مناطق احتمال وقوع زلزله بيشتر است.
ضمن آن که مي توان قبل از مقاوم سازي ساختمان ها، مناطق پرخطر را مشخص کرد تا هزينه خسارت ها در بخش هاي مختلف کاهش يابد. وي با اشاره به زلزله اخير آذربايجان مي گويد: در بحث بازسازي مناطق زلزله زده بايد براي احداث روستاهاي جديد مکان يابي صورت گيرد و اصول ساخت وساز نيز در آن ها به درستي رعايت‌شود.
وي به روستاي باجه باج در نزديکي ورزقان اشاره مي کند و ادامه مي دهد: شدت خرابي ها در اين روستا باعث کشته شدن ۳۹ نفر شد. اگر از بالا به اين روستا نگاه مي کرديد به نظر مي رسيد بمبي وسط روستا منفجرشده است. بيشتر خانه هاي اين روستا خشتي و گلي با تيرکي چوبي بودند که همه فرو ريختند. فقط در ۲ يا ۳ ساختمان سالم مانده اين روستا، حداقل اصول ساخت و ساز رعايت شده بود. اگرچه اين خانه ها هم آسيب ديده بودند اما سقف روي سر اعضاي آن خراب نشده بود.
وي توضيح مي دهد: از آن جا که اين روستا روي شيب ساخته شده است اثر زمين لرزه بر آن بسيار بيشتر بود، به نحوي که بيشتر از ۹۰ درصد اين روستا تخريب شده است.
رضايي مي افزايد: براي احداث دوباره اين روستا نياز به مکان يابي جديد است. اما متاسفانه مردم معمولاً به سبب مسائل قوميتي راضي به تغيير مکان روستا نيستند و اين موضوع ممکن است مشکلاتي به همراه داشته باشد.
وي مي افزايد: علاوه بر شيب، زمين و جنس خاک نيز بايد مورد توجه قرار گيرد، به همين دليل لازم است کارگروهي شامل زمين شناسان و مهندسان عمران در برخي مناطق با هم همفکري کنند و براي اين جابه جايي نظر بدهند.
وي خاطرنشان مي کند: نکته مهم ديگر توجه به گسل هاي منطقه است. گسل هاي هر منطقه بر روي نقشه هاي زمين شناسي به صورت نقطه چين مشخص شده است. کارشناسان زمين شناسي به درستي مي توانند آن ها را مشخص کنند. به همين سبب اين موضوع بايد در نظر گرفته شود که خانه ها را به هيچ وجه روي گسل نسازند در غير اين صورت هر چقدر هم خانه ها بر مبناي اصول ساختمان سازي ساخته شوند باز هم تخريب مي شوند.
وي اضافه مي کند: البته اين مسئله در کلان شهرها هم تاکنون رعايت نشده است همان طور که در مورد تهران يا تبريز مناطقي که بر روي خط گسل است دقيقاً مشخص هستند. اما بازهم نه تنها در همان نقاط خانه سازي صورت مي گيرد بلکه برخي از خانه هاي ساخته شده در اين مناطق، قيمت هاي سرسام آوري هم دارند.
اين کارشناس زمين شناسي تاکيد مي کند: به هر صورت نکته مهم اين است که از گسل ها دور شويم، از آيين نامه ها و ضوابط ساختمان سازي استفاده کنيم و با رعايت استانداردها، بازسازي و ساخت وساز صحيح داشته باشيم.
رضايي بر مقاوم سازي واحدهاي مسکوني به خصوص در نقاط روستايي کشور تاکيد مي کند و مي افزايد: رعايت اصول زمين شناسي و ساختمان سازي در روستاها بايد جزو اولويت هاي سياستگذاران اين عرصه قرار گيرد.
متاسفانه زلزله مرداد ماه نشان داد بافت هاي روستايي و مناطق کمتر توسعه يافته در مقابل زلزله بسيار آسيب پذير است. بنابراين لازم است تا گام هاي اساسي براي مقاوم سازي ساختمان ها برداشته شود. شايد هم بهتر باشد اين مقاوم سازي را از روستاهاي زلزله زده آذربايجان شرقي آغاز کنيم. البته فراموش هم نکنيم که پاييز آذربايجان، زمستان زودرس است.
چکيده گزارش
حجم بالاي خسارات زلزله آذربايجان شرقي و حتي حوادث مشابهي که در سال هاي گذشته در مناطق مختلف رخ داده است، همه حکايت از شرايط خاص ايران و زلزله خيز بودن اين منطقه دارد. همين موضوع نيز نکته مهمي است که بايد از سوي مسئولان در بازسازي نقاط مختلف مورد توجه قرار گيرد، به ويژه کيفيت ساخت وسازها در مناطق روستايي، چون بخش بزرگي از خسارات در زلزله اخير در مناطق روستايي اتفاق افتاد. به نظر مي رسد ساخت وسازهاي اصولي و همسو با استانداردهاي ساختمان سازي موضوعي است که به واسطه تعجيل در ساخت خانه هاي ويران شده نبايد فراموش شود. در اين خصوص حتي موضوع جايگيري مناسب خانه ها و تعيين‌تکليف روستاها به لحاظ زمين شناسي که کجا بايد احداث شوند يا کدام روستاها بايد جابه جا شوند هم نيازمند بررسي و انجام کار کارشناسي از سوي کارشناسان زمين شناسي است. ضمن آن که فراموش نکنيم زمستان براي آذربايجاني‌ها از راه رسيده است.
2004- 2024 IranPressNews.com -