شنبه، 4 مرداد ماه 1404 = 26-07 2025
گزارش؛ نبرد بی‌امان "استارلینک" و کاربران ایرانی با رژیم خامنه‌ای
استارلینک مهمترین دشمن اینترنت داخلی در ایران است. این نقل‌قول بسیاری از کارشناسان ارتباط و مدافعان اینترنت آزاد در ایران این روزها است.
استارلینک سیستم شنود و فیلترینگ جمهوری اسلامی را دور می‌زند، حتی در زمان جنگ و اضطرار برقرار می‌ماند و با وجود کندی ارتباط به دلیل بالا رفتن تعداد کاربران در ماه‌های اخیر و موانع قانونی دولت علیه کاربرانش، هنوز جزو یکی از انتخاب‌های بسیاری از کاربران در ایران است.
اما حکومت ایران از همان روز اول درصدد مقابله با این دشمن فرضی برآمده است؛ از چند شکایت به اتحادیه جهانی مخابرات گرفته تا اعلان بیانیه‌های متعدد در غیرقانونی بودن استفاده از آن و در آخرین حرکت، جرم‌انگاری «استفاده، خرید و فروش استارلینک» در یک طرح مقابله با جاسوسان خارجی.
در گزارش زیر به جزئیات کارکرد استارلینک پرداخته شده و این‌که چرا حکومت ایران مخالف آن است؟ در مقابل، چه کاربرانی جذب این سیستم شده‌اند و آیا ممنوعیت‌ها تاثیری بر دسترسی آنها گذاشته است؟
اینترنت بومی و استارلینک؛ هرکدام چطور کار می‌کنند؟
استارلینک سیستم متمرکز و انحصاری اینترنت در ایران را دور می‌زند که از نظر حجم ترافیک عبوری داده‌ها، قیمت‌گذاری و سانسور دست حکومت را می‌بندد.
به نظر می‌رسد نگاه اولیه به بومی‌سازی اینترنت برای کاهش وابستگی به کشورهای دیگر بنا به طرح‌های توسعه بوده اما به مرور ادامه این فرایند، اینترنت را به یک ابزار ارتباطی امنیتی بدل کرده که باید تعاملات آن تحت نظارت باشد، حکومت ایران از داده‌های رد و بدل شده در آن نفع ببرد و در مواردی مثل اعتراضات یا شرایط جنگی، بتواند دسترسی به آن را کند یا محدود کند.
استارلینک قواعد این بازی را به هم می‌زند؛ از شبکه داخلی خودش برای ارتباطات استفاده می‌کند، در زمان اعتراضات کند نمی‌شود، هیچ داده‌ای را از شرکت زیرساخت عبور نمی‌دهد و در نتیجه امکان سانسور و فیلترینگ را از حکومت می‌گیرد.
مدت کوتاهی بعد از آغاز جنبش «زن، زندگی، آزادی» در پی کشته شدن مهسا امینی در ایران، زمزمه‌هایی از امکان سرویس‌دهی استارلینک در ایران شنیده شد و به مرور، تبلیغاتی از امکان ارایه این سرویس در داخل ایران، با استفاده از دیش و امکانات استارلینک در شبکه‌های مجازی منتشر گردید.
حکومت ایران اما این ابزارها را غیرمجاز و قاچاق دانست و در اکتبر ۲۰۲۳ اولین شکایت علیه استارلینک را به اتحادیه جهانی مخابرات ارایه کرد.
پیش از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، وزارت ارتباطات در چند نقل قول از طرف وزیر یا مسئولان وزارت ارتباطات، بر غیرمجاز بودن استارلینک در ایران تاکید داشتند اما مجازاتی برای آن تعریف نکرده بودند.
به نظر می‌رسید تنها گروه در خطر، فروشندگان تجهیزات استارلینک باشند که به خاطر قاچاق کالا مورد محاکمه قرار بگیرند.
اما بعد از پایان جنگ اخبر با اسرائیل اوضاع تغییر کرد. مجلس طرح «تشدید مجازات جاسوسان و همکاری‌کنندگان با دولت‌های خارجی» را تصویب کرد که در چهارچوب آن، خرید، فروش و استفاده از تجهیزات استارلینک با عنوان اخلال در امنیت ملی طبقه‌بندی می‌شود.
این اتفاق در حالی روی داده که تخمین زده می‌شود دست‌کم ۱۰۰ هزار کاربر در ایران از این تجهیزات استفاده می‌کنند و به گواه سایت‌های خبری حوزه فناوری و شبکه‌های اجتماعی، در دوران جنگ ۱۲ روزه کاربران این شبکه به اینترنت بین‌المللی وصل بودند.
از جمله محدودیت‌های استارلینک برای کاربران ایرانی، تحریم و ممکن نبودن جابجایی پول اشتراک است. گران بودن تجهیزات و اشتراک ماهیانه آن نسبت به رقبای داخلی نیز چالش بعدی آنان است.
کاربران برای رفع این مشکل، یک دیش استارلینک را با چند کاربر به اشتراک گذاشته‌اند. هتل‌ها، اداره‌ها و مجتمع‌های مسکونی از جمله کاربرهای چندنفره استارلینک در ایران هستند. یکی از کاربران ایرانی استارلینک که چند ماه است از این سرویس در محل کارش استفاده می‌کند، به یورونیوز می‌گوید: «تا چند ماه پیش سرعت استارلینک خیلی بهتر بود. اما اکنون در بعضی مناطق تجاری و اداری مثل ونک و جردن که از این اینترنت استفاده می‌کنند، سرعت به شدت پایین آمده است. چون یک ظرفیت واحد ارتباطی با کاربران بیشتری به اشتراک گذاشته می‌شود.»
او می‌گوید که با وجود کیفیت کمتر، خیلی‌ها ترجیح می‌دهند این تجهیزات را نگه دارند؛ زیرا «استارلینک فعلا مطمئن‌ترین راه ارتباطی با دنیاست». او می‌افزاید: «صرفا بحث ارتباط بدون فیلتر مطرح نیست. مشکل این است که دولت در دوره‌های متعدد به بهانه امنیتی ارتباطات بین‌المللی را قطع می‌کند و استارلینک تنها روزنه ما برای ارتباط با دوستانمان است.»
یکی دیگر از کاربران استارلینک در ایران، گروهی از زنان بلوچ در استان سیستان و بلوچستان هستند که از راه سوزن‌دوزی زندگی می‌کنند.
سرپرست آنها درباره روش استفاده از این سرویس، به یورونیوز می‌گوید: «یک نفر دیش را در نقطه‌ای از شهر برای استفاده عمومی قرار داده است. ما یک کد عبور داریم که با آن به اینترنت متصل می‌شویم. در نقاط خاصی از شهر اینترنت این دستگاه برقرار می‌شود.»
او در طول جنگ اخیر، برای متصل ماندن با جهان بیرون و مشتری‌های داخلی و خارجی، با وانت یکی از همشهری‌هایش به نقاط خاصی از شهر می‌رفت تا به دنیا وصل بماند.
این کاربر استارلینک درباره نگرانی‌ها از جرم‌انگاری استفاده از استارلینک نیز می‌گوید: «خیلی از عزیزان ما را به بهانه‌های مختلف زندانی و اعدام کرده‌اند. چیزی برای از دست دادن نداریم که نگران آن باشیم.»
افزایش قیمت استارلینک تا ۱۹۰میلیون تومان در بازار سیاه
پس از اعلام ممنوعیت استارلینک در ایران سایت داخلی اقتصاد ۲۴ گزارش داد که قیمت سخت‌افزار استارلینک در بازار سیاه ایران بسته به مدل و منبع واردات آن، رقمی بین ۷۰۰ تا ۲۰۰۰دلار (معادل ۶۰ تا ۱۹۰میلیون تومان)، است. و پرداخت اشتراک نیز با کمک کارت‌های اعتباری خارجی، رمزارز یا پرداخت به واسطه‌ها انجام می‌شود
همین رسانه به تجربیات شکست‌خورده پیشین حکومت در مقابله با امکانات ارتباطی اشاره کرده و نوشته است:
دهه ۶۰: ممنوعیت ویدئو، نوار و دستگاه پخش، که عملاً شکست خورد.
دهه ۷۰: ممنوعیت استفاده از ماهواره، که امروز دیگر به‌ندرت اجرا می‌شود.
دهه ۹۰ تا امروز: فیلترینگ گسترده اینترنت، که با ابزار‌هایی مانند VPN و فیلترشکن بی‌اثر شده است.
مسأله این است که، اما همه این تجربه‌ها نشان می‌دهند که فناوری قابل توقیف نیست.
English SummaryStarlink is emerging as a serious competitor to Iran's domestic internet, gaining attention for bypassing the government's filtering and surveillance systems. It remains operational during critical times. The Iranian government has attempted to curb its expansion by filing complaints with the International Telecommunication Union and criminalizing its use. Despite these efforts, approximately 100,000 users in Iran are estimated to be using Starlink services. High equipment and subscription costs pose challenges, but many users continue to rely on Starlink for security and access to international internet.
