یکشنبه، 28 اردیبهشت ماه 1404 = 18-05 2025
تحقیقات؛ شبکه‌های سپاه به فرقه‌گرایی و نفرت‌پراکنی در سوریه دامن می‌زنند
بی‌بی‌سی شبکه‌هایی از حساب‌های خارجی فعال در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) را شناسایی کرده است که به تحریک احساسات فرقه‌ای، انتشار نفرت‌پراکنی و ترویج اطلاعات نادرست درباره وضعیت سوریه می‌پردازند.
این تحقیق نشان می‌دهد که این شبکه‌ها به صورت هماهنگ و نظام‌مند اداره می‌شوند و بخشی از کارزارهای هدفمند اینترنتی هستند که هم‌زمان با تحولات سیاسی سوریه، دولت این کشور و برخی اقلیت‌های ساکن آن را هدف قرار داده‌اند.
تیم راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی موفق شد فعالیت این حساب‌ها را از طریق رصد بیش از دو میلیون پست مرتبط با رویدادهای سوریه ـ از زمان سقوط حکومت بشار اسد ـ دنبال کند. این تیم نمونه‌ای شامل بیش از ۴۰۰ هزار پست در پلتفرم ایکس را بررسی و تحلیل کرده است.
این پست‌ها با کارزارهای گسترده‌ای از اطلاعات گمراه‌کننده و گفتار نفرت‌پراکن مرتبط بودند که هم از سوی منتقدان و هم حامیان دولت جدید سوریه به راه افتاده‌اند.
این تحقیق همچنین روش‌های مختلف جعل و دستکاری را که برخی از این حساب‌ها به کار می‌برند، فاش کرده است؛ از جمله فعال‌سازی حساب‌های برنامه‌ریزی‌شده و جعلی، سوء استفاده از الگوریتم‌های ایکس برای تسلط بر فضای گفت‌وگو، انتشار هم‌زمان محتوا، بازنشر مطالب قدیمی، و خلق روایت‌های ساختگی برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی.
کارزار اخبار ساختگی علیه دولت جدید سوریه
تیم راستی‌آزمایی بی‌بی‌سی ۵۰ هزار پست را که حاوی ادعاهای نادرست یا مشکوک علیه دولت جدید سوریه بودند، مورد بررسی قرار داد. تحلیل‌ها نشان داد که ۶۰ درصد این پست‌ها از حساب‌هایی منتشر شده‌اند که ابزارهای تحلیلی، موقعیت جغرافیایی آنها را خارج از سوریه، و عمدتا در کشورهایی مانند عراق، یمن، لبنان و ایران شناسایی کرده‌اند.
برای نمونه، در تاریخ ۹ مارس، چندین حساب ادعای دروغینی را منتشر کردند مبنی بر این‌که کشیش کلیسای مار الیاس به دست «دار و دسته جولانی» اعدام شده است.
در عرض یک ساعت، پست‌هایی با همان متن و تصاویر در ایکس پخش شد و با استفاده از الگوریتم این پلتفرم، توانست توجه بسیاری را جلب کنند. کلیسا بعدا این خبر را تکذیب کرد.
یکی دیگر از تاکتیک‌های رایج مورد استفاده این حساب‌ها، بازنشر ویدیوهای قدیمی است که هیچ ارتباطی با رویدادهای جاری ندارند و به دروغ آنها را مرتبط با رویدادهای اخیر معرفی می‌کنند.
برای مثال، در دسامبر ۲۰۲۴، ویدیویی منتشر شد که ظاهرا مردی را در حال تخریب مجسمه حضرت مریم نشان می‌داد و ادعا شد که این اقدام از سوی «دار و دسته جولانی» انجام شده است.
این ویدیو که همراه با محتوای حامی رهبران شیعه و از سوی حساب‌هایی که موقعیت جغرافیایی آنها در عراق شناسایی شده پخش شد، هزاران بازدید گرفت.
اما مشخص شد که این ویدیو متعلق به سال ۲۰۱۳ بوده و ربطی به حوادث اخیر نداشته است.
نشانه‌هایی از جعل و دستکاری هماهنگ‌شده
این حساب‌ها همچنین نشانه‌هایی آشکار از دستکاری هماهنگ‌شده دارند.
برخی از آنها محتوا را به طور هم‌زمان منتشر می‌کنند یا همان پست را در یک زمان معین بازنشر می‌کنند که به احتمال زیاد از طریق ربات یا کمپین‌های سازمان‌یافته انجام می‌شود.
این الگو حتی در نام‌های کاربری نیز دیده می‌شود. بسیاری از آنها از نام‌های مشابه با اعداد متفاوت و متوالی استفاده می‌کنند، مانند حساب‌های کاربری «قاصف ۱»، «قاصف ۲» و «قاصف ۳». این شیوه برای اشباع فضای گفت‌وگو با پست‌های تکراری و جهت‌دار به کار می‌رود.
علاوه بر آن، برخی از حساب‌ها نام‌هایی متشکل از حروف و اعداد تصادفی دارند که ویژگی رایج در میان ربات‌ها و حساب‌های جعلی به شمار می‌رود.
در کنار کمپین‌های ضد دولتی، بی‌بی‌سی کارزار دیگری را نیز رصد کرده که در حمایت از احمد شرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه، فعالیت می‌کند. این کارزار شامل بیش از ۸۰ هزار پست می‌شود که عمدتا از حساب‌هایی مستقر در ترکیه و عربستان سعودی منتشر شده‌اند.
این پست‌ها، با استفاده از عبارات مشابه یا کمی متفاوت، سعی در بهبود چهره احمد شرع و نمایش او به عنوان رهبری اصلاح‌طلب دارند.
در این شبکه نیز، مانند شبکه مخالفان، نشانه‌های روشنی از هماهنگی و دستکاری دیده می‌شود.
برخی حساب‌ها فعالیتی گسترده و مشکوک دارند که گمان استفاده از ربات‌ها یا کمپین‌های سازمان‌یافته را تقویت می‌کند.
تحریک به خشونت علیه اقلیت‌ها
در مارس گذشته، در مناطقی از سواحل سوریه، رویدادهای خشونت‌باری علیه اقلیت علوی رخ داد. «مرکز سوری رسانه و آزادی بیان» کشته شدن ۱۱۶۹ غیرنظامی را به صورت مستند گزارش کرد.
با وجود گزارش نهادهای حقوق بشری درباره کشتار و خشونت علیه اقلیت‌ها، بسیاری از روایت‌هایی که از سوی مخالفان دولت منتشر شد، شامل گزارشهای جعلی بود که به صورت گسترده‌ای پخش شد.
در شبکه‌های اجتماعی، گفت‌وگوها درباره سوریه به شکل روزافزونی رنگ و بوی فرقه‌ای گرفته‌اند و معمولا با وقوع خشونت در داخل کشور شدت می‌گیرند.
بی‌بی‌سی شبکه‌ای از حساب‌ها را شناسایی کرده که محتوایی حاوی نفرت‌پراکنی و تحریک علیه جامعه علوی منتشر کرده‌اند.
این حساب‌ها از نوامبر ۲۰۲۴ تاکنون حدود ۱۰۰ هزار پست منتشر کرده‌اند که حاوی عبارات توهین‌آمیز و تحریک‌آمیز علیه علوی‌ها بوده است. ابزارهای تحلیلی موقعیت جغرافیایی این حساب‌ها را عمدتا در عربستان سعودی و ترکیه ثبت کرده‌اند.
در این پست‌ها از اصطلاحاتی با بار فرقه‌گرایانه برای اشاره به علویان استفاده شده است.
واژه «کفار» بیش از ۵۰ هزار بار و واژه «جنایتکاران» بیش از ۴۸ هزار بار در این نظرات تکرار شده است.
این پست‌ها همچنین علوی‌ها را «جنایتکار» و «عصابات» خوانده‌اند و در برخی موارد به صراحت در آنها دعوت به «قتل» شده است.
الگوی رفتاری این حساب‌ها شامل انتشار هم‌زمان پست‌های مشابه در بازه‌های زمانی کوتاه است تا بحث‌ها در ایکس را با محتوای فرقه‌ای اشباع کند.
این حساب‌ها اغلب یکدیگر را دنبال می‌کنند و در بیان دیدگاه‌هایشان از واژگان تکراری استفاده می‌کنند که نشان‌دهنده هماهنگی میان آن‌هاست.
نام بسیاری از این حساب‌ها ترکیبی از حروف و اعداد تصادفی است که احتمال ساختگی بودن آنها را تقویت می‌کند.
بسیاری از این حساب‌ها مطالب دیگر حساب‌ها را نیز بازنشر می‌کنند، که این موضوع بیانگر تلاش سازمان‌یافته برای بزرگ‌نمایی روایت‌های ضد علوی است.
در نمونه‌ای دیگر، بی‌بی‌سی موجی از پست‌های فرقه‌گرایانه در شبکه اجتماعی ایکس را رصد کرده که هم‌زمان با ناآرامی‌های ماه آوریل در منطقه جرمانا در حومه دمشق منتشر شده‌اند.
منشا تشدید این تنش‌ها یک فایل صوتی جعلی بود که به یکی از شیوخ دروزی سوریه نسبت داده شد و حاوی اهانت به پیامبر اسلام بود. انتشار این فایل باعث درگیری‌های خشونت‌باری شد که به کشته و زخمی شدن تعدادی انجامید.
این فایل به شیخ مروان کیوان نسبت داده شد، اما او به شدت آن را رد کرد و گفت هدف از انتشار این فایل، ایجاد فتنه میان گروه‌های مختلف جامعه سوریه بوده است. وزارت دفاع سوریه نیز تایید کرد که این فایل ساختگی بوده و ارتباطی با او ندارد.
شیخ مروان به بی‌بی‌سی گفت که این فایل جعلی بهانه‌ای برای توجیه «نسل‌کشی مردم دروزی، پس از نقض حقوق علوی‌ها» بوده است.
تحقیقات بی‌بی‌سی همچنین نشان می‌دهد که در جریان خشونت‌های جرمانا، فراخوان‌های قتل و نفرت‌پراکنی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. این محتوا ابتدا از حساب‌هایی در داخل سوریه منتشر شده و سپس از سوی حساب‌هایی در کشورهایی مانند عراق و عربستان بازنشر شده است.
English SummaryA BBC fact-checking team analyzed 50,000 posts containing false or suspicious claims against the new Syrian government. They found that 60% of these posts originated from accounts located outside Syria, mainly in Iraq, Yemen, Lebanon, and Iran. For instance, on March 9, several accounts falsely claimed that a priest from St. Elias Church was executed by "Jolani's gang." Within an hour, similar posts spread on X, gaining significant attention before the church denied the claim. Another common tactic involved sharing old videos unrelated to current events, falsely linking them to recent happenings.
